Sốt xuất huyết ở trẻ em: Nguy hiểm không thể xem nhẹ

Sốt xuất huyết ở trẻ em là một trong những căn bệnh phổ biến trong thời tiết mưa ẩm. Nhiều phụ huynh vẫn còn nhầm lẫn triệu chứng sốt xuất huyết với cảm cúm thông thường, nên chủ quan không đưa bé đi thăm khám, dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm. Bài viết này của Docosan cung cấp cho cha mẹ một số lưu ý quan trọng để kịp thời đưa trẻ đi khám và điều trị tại khoa truyền nhiễm hoặc nhi khoa, tránh các biến chứng nghiêm trọng của sốt xuất huyết .

Sốt xuất huyết là gì?

Sốt xuất huyết là bệnh truyền nhiễm cấp tính, có thể gây thành dịch do virus Dengue gây ra. Bệnh lây lan do muỗi vằn đốt người bệnh nhiễm virus sau đó truyền bệnh cho người lành qua vết đốt. Bệnh thường xảy ra ở các nước nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới. Ở Việt Nam, bệnh lưu hành rất phổ biến, ở cả miền Bắc, Trung, Nam và Tây Nguyên, kể cả ở thành thị và vùng nông thôn, bệnh xảy ra quanh năm nhưng thường bùng phát thành dịch lớn vào mùa mưa, nhất là từ tháng 5 đến tháng 10.

Sốt xuất huyết ở trẻ em nguy hiểm như thế nào?

Sốt xuất huyết hiện là một trong những nguyên nhân tử vong hàng đầu ở trẻ em bởi vì bệnh chưa có thuốc điều trị đặc hiệu cũng như vaccine phòng ngừa. Hơn nữa, triệu chứng sốt xuất huyết dễ gây nhầm lẫn cho cha mẹ dẫn đến tâm lí chủ quan, đưa trẻ đến thăm khám và điều trị trễ, để lại nhiều biến chứng như tụt huyết áp, đau đầu, có những biến chứng đe doạ tính mạng như sốc do giảm thể tích máu, rối loạn đông máu, suy tim, suy thận, tràn dịch màng phổi, hôn mê,…

Triệu chứng sốt xuất huyết ở trẻ em

Sốt xuất huyết ở trẻ em có diễn biến phức tạp gồm nhiều triệu chứng và trải qua 3 giai đoạn.

3 giai đoạn biểu hiện bệnh sốt xuất huyết ở trẻ

Sự khởi phát của bệnh thường khá đột ngột và diễn biến bệnh nhanh chóng từ nhẹ đến nặng qua ba giai đoạn: giai đoạn sốt, giai đoạn nguy hiểm và giai đoạn hồi phục.

Giai đoạn sốt

Ở giai đoạn đầu của bệnh sốt xuất huyết, trẻ bị sốt cao đột ngột, liên tục. Thời gian sốt có thể kéo dài từ 2 đến 5 ngày. Ngoài ra, trẻ còn có một số triệu chứng đi kèm như trẻ còn nhỏ thì bứt rứt, quấy khóc; trẻ lớn hơn thì than đau đầu, cảm thấy chán ăn, buồn nôn, quan sát thấy có chấm xuất huyết dưới da, đau cơ, đau khớp, nhức ở hai hốc mắt, chảy máu chân răng hoặc chảy máu cam.

Giai đoạn nguy hiểm

Sau giai đoạn sốt, trẻ tiến vào giai đoạn nguy hiểm của bệnh, thường rơi vào khoảng ngày thứ 3 – 7 của bệnh. Triệu chứng sốt vào giai đoạn này có thể còn hoặc đã thuyên giảm. Ngoài ra, trẻ có các biểu hiện khác như :

• Đau bụng nhiều và liên tục, đặc biệt ở vùng gan
• Nôn ói
• Biểu hiện thoát huyết tương do tăng tính thấm thành mạch: Lượng huyết tương trong máu thoát ra ồ ạt vào các khoang trong cơ thể như khoang màng bụng khiến bụng bị chướng to, thường kéo dài trong 24 – 48 giờ, hoặc tràn vào khoang màng phổi, mô kẽ phổi gây suy hô hấp. Như vậy, khi trẻ đến khám, bác sĩ có thể nhận chẩn đoán trẻ bị tràn dịch ở màng phổi, màng bụng, mi mắt phù nề. Nếu tình trạng thoát huyết tương nặng sẽ dẫn đến sốc, với các biểu hiện dễ nhận thấy như vật vã, bứt rứt, hoặc li bì, lạnh đầu chi, da lạnh, ẩm, mạch nhanh nhỏ, tiểu ít; huyết áp kẹt (huyết áp tối đa và huyết áp tối thiểu cách nhau dưới 20 mmHg), tụt huyết áp hoặc không thể đo được huyết áp.
• Đặc biệt, trẻ bị xuất huyết dưới da với các chấm rời rạc hoặc xuất hiện các mảng bầm tím, các nốt xuất huyết nằm rải rác hoặc tập trung ở mặt trước hai cẳng chân và mặt trong hai cánh tay, ở phần bụng, đùi, mạn sườn. Dấu hiệu xuất huyết ở niêm mạc như chảy máu mũi, chảy máu chân răng, tiểu ra máu, kinh nguyệt kéo dài hoặc xuất hiện kinh sớm hơn kỳ hạn. Nghiêm trọng hơn, trẻ có thể bị xuất huyết trong các tạng như ở xuất huyết ống tiêu hoá, phổi hay não. Nếu tình trạng xuất huyết kéo dài không được can thiệp, bệnh nhi có thể bị thiếu oxy mô, toan chuyển hoá dẫn đến suy đa tạng và đông máu nội mạch nghiêm trọng, đe doạ tính mạng

Giai đoạn phục hồi

Sau giai đoạn nguy hiểm, thường vào ngày thứ 7-10 của bệnh, là giai đoạn phục hồi. Giai đoạn này, trẻ hết sốt, tình trạng cải thiện nhiều, trẻ có biểu hiện thèm ăn, huyết áp ổn định hơn và tiểu nhiều hơn. Khi xét nghiệm máu thấy dung tích hồng cầu (hematocrit) dần trở về trị số bình thường , số lượng tiểu cầu dần cũng trở về mức bình thường, nhưng thường chậm hơn so với các chỉ số khác.

3 mức độ sốt xuất huyết

Bệnh sốt xuất huyết Dengue xảy ra phức tạp, đặc biệt là biến chứng sốc có thể dẫn đến tử vong, vì vậy bệnh được chia thành 3 mức độ để tiện cho việc theo dõi đánh giá và tiên lượng bệnh. Vì vậy, cha mẹ cần nắm được diễn tiến bệnh của trẻ sau khi nhận chẩn đoán của bác sĩ để có kế hoạch chăm sóc trẻ tại nhà hay tại bệnh viện hiệu quả.

• Độ 1: Sốt xuất huyết Dengue
• Độ 2: Sốt xuất huyết Dengue có dấu hiệu cảnh báo
• Độ 3: Sốt xuất huyết Dengue nặng

Lưu ý:

• Trong quá trình diễn biến, bệnh có thể chuyển từ mức độ nhẹ sang mức độ nặng, do đó người thân của trẻ cần phải theo dõi sát các dấu hiệu cảnh báo và dấu hiệu nặng để đưa trẻ đến gặp bác sĩ được xử trí kịp thời.
• Xuất huyết không phải là một triệu chứng bắt buộc, có hay không xuất huyết thì bệnh nhân vẫn có thể bị sốc. Sốc là biến chứng nguy kịch nhất của bệnh SXH. Đa số trẻ SXH bị tử vong là do sốc nặng.

Sốc là một hội chứng (gồm nhiều triệu chứng) với sự các biểu hiện như rối loạn tri giác (ngủ gà, hôn mê); da lạnh và ẩm, đặc biệt là bàn tay, bàn chân; mạch nhanh nhẹ. khó bắt, huyết áp tụt, có trường hợp xuất hiện huyết áp kẹt hoặc không đo được huyết áp, tiểu ít hoặc không đi tiểu.

Những lưu ý quan trọng khi chăm sóc trẻ bị sốt xuất huyết tại nhà

Những trường hợp sốt xuất huyết ở trẻ em ở mức độ 1 được bác sĩ cho điều trị ngoại trú tại nhà, khi đó, phụ huynh cần chăm sóc trẻ theo hướng dẫn của bác sĩ.

Hạ sốt đúng cách cho trẻ

Khi trẻ sốt cao ≥ 38⁰ 5C, cho trẻ uống thuốc hạ sốt theo đơn bác sĩ. Ngoài ra, cha mẹ cần lau mát bằng nước ấm để tránh biến chứng sốt cao, gây co giật; quần áo mặc cho trẻ nên thoáng mát, thoải mái.

Chế độ dinh dưỡng phù hợp

• Thức ăn: cho trẻ ăn những thứ ăn lỏng, giàu dinh dưỡng, dễ tiêu hóa như cháo, súp, sữa và nên chia thành nhiều bữa nhỏ.
• Nước uống: cho trẻ uống nhiều nước hơn bình thường. Loại nước được khuyến khích cho trẻ uống là nước điện giải Oresol, nước lọc, nước sôi để nguội, nước trái cây, nước cam, nước chanh, …
• Vitamin: trẻ cần cung cấp thêm vitamin các nhóm A, B, C để tăng cường hoạt động chuyển hóa cho cơ thể và tăng cường miễn dịch, sức đề kháng cho cơ thể chống lại bệnh tật.

Tái khám theo lịch hẹn của bác sĩ

Nếu trẻ có một trong các dấu hiệu sau cần phải đưa trẻ ngay vào bệnh viện:

• Quấy khóc, bứt rứt, trăn trở khó chịu hoặc ngủ li bì
• Đau bụng
• Nôn ói
• Chảy máu cam, máu chân răng hoặc ói ra máu, tiêu phân đen
• Tay chân lạnh và ẩm,
• Nằm một chỗ không chơi,
• Bỏ bú, bỏ ăn uống
• Trẻ bứt rứt, khó chịu mặc dù đã giảm hoặc hết sốt
• Không tiểu trong 6 giờ

Tuyệt đối tránh những tác động không tốt

• Không nên cạo gió, cắt lễ vì sẽ làm đau và có thể gây chảy máu, nhiễm trùng cho trẻ.
• Không tự ý cho trẻ uống thuốc.
• Không cho trẻ uống những loại  nước có màu đen hoặc đỏ như Coca, Pepsi, Xá xị… vì có thể gây nhầm lẫn với tình trạng xuất huyết tiêu hóa ở trẻ.
• Không cho trẻ sốt xuất huyết truyền dịch tại các phòng khám tư hoặc cơ sở y tế không đủ điều kiện vì đã có không ít trường hợp truyền dịch không đúng làm bệnh trở nặng khi chuyển đến bệnh viện thì đã quá trễ không thể cứu sống trẻ.
• Trong quá trình hồi phục bệnh trẻ chưa thể ăn uống ngon miệng như bình thường cũng làm chậm quá trình hồi phục. Vì vậy nên bố sung thêm thuốc bổ cho trẻ, theo hướng dẫn của nhân viên y tế. 
• Không dùng thuốc hạ sốt Aspirin, Ibuprofen (vì dễ gây xuất huyết nặng)

Cách phòng chống sốt xuất huyết ở trẻ em

Bản tính hiếu động và ham chơi nên trẻ thích chơi ở những chỗ tối – là “địa bàn hoạt động” của muỗi, nên dễ bị muỗi tấn công. Mặt khác, cũng có thể lý giải rằng do hoạt động thường xuyên nên thân nhiệt của trẻ thường cao hơn người lớn, nhịp thở của trẻ cũng cao, trẻ ra nhiều mồ hôi hơn, khiến muỗi dễ phát hiện và đốt.

Tổ chức Y tế Thế giới WHO cho rằng phòng chống sốt xuất huyết ở trẻ em chú trọng vào việc kiểm soát vật chủ trung gian truyền bệnh (muỗi, muỗi vằn) và chống muỗi đốt cho trẻ.

Cha mẹ có thể loại bỏ nơi sinh sống và sinh sản của muỗi, tiêu diệt lăng quăng/bọ gậy bằng cách:

• Đậy kín các dụng cụ có chứa nước, để muỗi không thể vào đẻ trứng;
• Thả cá vào các dụng cụ đựng nước dung tích lớn (bể, giếng, chum, vại…) để cá ăn hết lăng quăng/bọ gậy nếu có. Các loại cá nên lựa chọn là cá bảy màu, cá sóc, cá rô phi, cá chép, cá lê Argentina,…
• Vệ sinh tất cả các dụng cụ chứa nước vừa và nhỏ (lu, khạp…) hàng tuần;
• Thu gom, vứt bỏ các vật dụng, phế liệu trong nhà và xung quanh nhà, chẳng hạn như chai, lọ, mảnh vỡ vỏ chai, mảnh lu vỡ, ống bơ, vỏ quả dừa, lốp xe, vỏ xe cũ, hốc tre,…
• Vệ sinh môi trường sinh sống, lật úp các vật dụng chứa nước khi chưa dùng đến;
• Bỏ muối hoặc dầu vào bát nước kê chân chạn/tủ đựng chén bát, thay nước bình hoa thường xuyên.

Cách phòng chống muỗi đốt cho trẻ:

• Cho trẻ mặc quần áo dài tay
• Tăng cường sức đề kháng cho trẻ bằng chế độ ăn giàu vitamin
• Không cho trẻ chơi gần bụi cây, góc tối ẩm ướt
• Ngủ trong màn, giăng mùng, kéo rèm (kể cả ban ngày)
• Sử dụng bình xịt diệt muỗi, nhang hương chống muỗi, kem xua muỗi, vợt điện diệt muỗi,…

Bác sĩ khám và điều trị bệnh nhi sốt xuất huyết

Bác sĩ Lưu Hồng Vân tốt nghiệp Đại học Y Dược TP.HCM với hơn 13 năm kinh nghiệm trong điều trị nhi khoa tị các bệnh viện lớn như Bệnh viện Nhi Đồng 1, Bệnh viện Nhi Đồng 2,… Hiện đang công tác tại Phòng khám Nhi Khoa Sunshine.

Bác sĩ Phạm Thị Hồng Mai, nguyên trưởng khoa khám bệnh của bệnh viện Đa Khoa Sài Gòn và bệnh viện Quốc tế Phúc An Khang. Với hơn 31 năm kinh nghiệm, hiện tại bác sĩ đang công tác tại Phòng khám đa khoa Hạnh Phúc.

---

Hi vọng rằng những lưu ý được tổng hợp trong bài viết sẽ giúp bố mẹ phát hiện sớm các dấu hiệu bệnh sốt xuất huyết ở trẻ em để nhanh chóng đưa bé đến các phòng khám nhi và tiếp nhận chẩn đoán, tư vấn điều trị của bác sĩ.

Bài viết được tham khảo từ bác sĩ và các nguồn tư liệu đáng tin cậy trong và ngoài nước. Tuy nhiên, Docosan Team khuyến khích bệnh nhân hãy tìm và đặt lịch hẹn với bác sĩ có chuyên môn để điều trị.

Có thể bạn quan tâm