Đái tháo đường tuýp 2 là bệnh lý mãn tính ảnh hưởng đến cách cơ thể sử dụng glucose. Việc quản lý hiệu quả bệnh này đòi hỏi sự kết hợp giữa chế độ ăn uống, hoạt động thể lực, điều trị bằng thuốc và lối sống lành mạnh. Dưới đây là 4 nguyên tắc quan trọng mà người bệnh đái tháo đường tuýp 2 cần ghi nhớ để kiểm soát bệnh một cách hiệu quả.
Tóm tắt nội dung
Nguyên tắc về ăn uống
Việc ăn uống rất quan trọng đối với người mắc bệnh đái tháo đường vì nó ảnh hưởng trực tiếp đến mức đường huyết. Người bệnh không chỉ phải lựa chọn kỹ lưỡng loại thực phẩm mà còn cần biết lượng ăn và cách ăn sao cho phù hợp. Dưới đây là một số nguyên tắc xây dựng chế độ ăn uống mà người bệnh tiểu đường nên tuân thủ:
Loại thực phẩm người đái tháo đường tuýp 2 nên ăn
Việc lựa chọn thực phẩm phù hợp đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát bệnh và nâng cao chất lượng cuộc sống. Dưới đây là danh sách các loại thực phẩm tốt cho người đái tháo đường, giúp bạn xây dựng chế độ ăn uống lành mạnh và hiệu quả:
Những thực phẩm người đái tháo đường nên ăn
- Rau củ quả giàu chất xơ: Rau cải, súp lơ, bắp cải, cải thảo, diếp cá, đậu bắp,… cung cấp dồi dào chất xơ, vitamin và khoáng chất, hỗ trợ giảm đường huyết hiệu quả.
- Thực phẩm chứa tinh bột chuyển hóa chậm: Gạo lứt, yến mạch, kiều mạch, các loại đậu đỗ, lúa mì nguyên cám,… có cấu tạo phức tạp, ít được tiêu hóa trong ruột non, giúp kiểm soát lượng đường trong máu ổn định.
- Các loại hoa quả ít đường: Thanh long, dâu tây, cam, bưởi, quýt, chanh leo, táo,… cung cấp vitamin, khoáng chất và chất xơ, đồng thời ít ảnh hưởng đến lượng đường huyết.
- Các loại hạt dinh dưỡng: Hạnh nhân, hạt điều, óc chó,… chứa chất béo tốt (HDL cholesterol), giúp giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch và hỗ trợ kiểm soát đường huyết.
Loại thực phẩm người đái tháo đường đường không nên ăn
Bên cạnh việc bổ sung các thực phẩm tốt cho sức khỏe, người đái tháo đường cũng cần lưu ý hạn chế một số loại thực phẩm có thể ảnh hưởng tiêu cực đến đường huyết và sức khỏe tổng thể. Dưới đây là danh sách các loại thực phẩm cần hạn chế:
- Tinh bột hấp thụ nhanh: Cơm trắng, bún, phở, miến dong, bánh mì trắng,… chứa nhiều tinh bột hấp thụ nhanh, khiến đường huyết tăng vọt sau ăn. Nên ưu tiên các loại thực phẩm giàu chất xơ như gạo lứt, yến mạch, khoai lang,… để kiểm soát đường huyết hiệu quả.
- Đồ chiên rán, nhiều dầu mỡ: Các món chiên rán, nhiều dầu mỡ chứa nhiều chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa, làm tăng nguy cơ mắc các biến chứng tim mạch ở người đái tháo đường. Nên ưu tiên các phương pháp chế biến lành mạnh như hấp, luộc, nướng,…
- Đồ ăn mặn: Thực phẩm có hàm lượng muối cao có thể gây tăng huyết áp, làm suy giảm chức năng thận – biến chứng nguy hiểm thường gặp ở người đái tháo đường. Hạn chế đồ ăn chế biến sẵn, muối, nước mắm,… và ưu tiên sử dụng các loại gia vị thảo mộc, chanh, ớt để tăng hương vị cho món ăn.
- Bánh kẹo, đồ ngọt: Bánh kẹo, nước ngọt đóng chai chứa hàm lượng đường cao, không tốt cho sức khỏe và khiến đường huyết tăng nhanh. Nên thay thế bằng các loại trái cây ít ngọt, sữa chua không đường hoặc các loại thực phẩm ngọt tự nhiên như mật ong (sử dụng với lượng vừa phải).
Khẩu phần ăn với người đái tháo đường
Bên cạnh việc lựa chọn thực phẩm phù hợp, việc phân chia khẩu phần ăn hợp lý đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát đường huyết và nâng cao sức khỏe cho người đái tháo đường. Theo khuyến cáo của Hiệp hội Đái tháo đường Hoa Kỳ (ADA), phương pháp “đĩa thức ăn” là một công cụ hữu ích giúp chia khẩu phần ăn hợp lý và khoa học.
Phương pháp “đĩa thức ăn” được mô tả như sau: Sử dụng đĩa có đường kính 20-22cm và phân chia đĩa thành 3 phần:
- Nửa đĩa (chiếm 50%): Rau củ quả giàu chất xơ.
- 1/4 đĩa (chiếm 25%): Thịt, cá giàu protein.
Phương pháp “đĩa thức ăn”
Tham khảo thêm: ‘Dĩa ăn và bàn tay’: Bí quyết kiểm soát đường huyết
Kết hợp phương pháp “đĩa thức ăn” với chế độ ăn uống khoa học, luyện tập thể dục thường xuyên và theo dõi sức khỏe định kỳ để đạt hiệu quả kiểm soát bệnh tốt nhất.
Nguyên tắc về các hoạt động thể lực
Hoạt động thể chất đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát đường huyết và nâng cao sức khỏe cho người bệnh đái tháo đường. Khi tập luyện, cơ bắp sử dụng glucose (đường) để tạo năng lượng, giúp cơ thể sử dụng insulin hiệu quả hơn.
Theo khuyến nghị, người đái tháo đường nên tập thể dục tối thiểu 30 phút mỗi ngày, ít nhất 5 ngày trong tuần. Nên lựa chọn hình thức tập luyện phù hợp với tình trạng sức khỏe, duy trì tập luyện thường xuyên hàng ngày hoặc hàng tuần.
Lưu ý quan trọng trong quá trình tập luyện:
- Người bệnh có biến chứng tim mạch, tăng huyết áp: Tham khảo ý kiến bác sĩ để xác định phương thức và cường độ tập luyện phù hợp.
- Theo dõi đường huyết: Đo đường huyết trước và sau khi tập luyện, đặc biệt ở người bệnh đái tháo đường tuýp 2. Bổ sung thức ăn nhẹ hợp lý để tránh hạ đường huyết quá mức cho phép.
- Uống nước đầy đủ: Nước là dung môi cần thiết cho quá trình chuyển hóa glucose trong cơ thể. Nếu sử dụng các loại nước uống thể thao, người bệnh cũng cần chú ý lựa chọn loại nước uống không làm tăng đường huyết.
- Bảo vệ cơ xương khớp: Sử dụng đồ bảo hộ khi tập luyện nếu có biến chứng về cơ, xương khớp.
- Tránh tập luyện khi vừa ăn no: Đường huyết sau khi ăn sẽ tăng cao, lúc này nếu kết hợp với vận động có thể khiến đường huyết tăng quá mức cho phép.
Tham khảo thêm: Top 10 mẹo vặt chữa cao huyết áp không cần dùng thuốc
Nguyên tắc điều trị bằng thuốc
Đối với bệnh nhân đái tháo đường tuýp 2, điều trị bằng thuốc đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện tình trạng kháng insulin và tăng cường chuyển hóa glucose trong cơ thể. Mục tiêu chính của điều trị là kiểm soát đường huyết ở mức an toàn, phòng ngừa biến chứng và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bệnh.
Sử dụng thuốc theo đúng hướng dẫn của bác sĩ để quản lý bệnh
Các loại thuốc điều trị đái tháo đường tuýp 2 phổ biến:
- Metformin: Thuốc được lựa chọn đầu tay trong điều trị tiểu đường tuýp 2, giúp tăng độ nhạy cảm của insulin và giảm sản xuất glucose ở gan.
- Sulphonylurea: Nhóm thuốc kích thích tuyến tụy sản sinh thêm insulin.
- Nhóm thuốc ức chế Alpha – glucosidase: Làm chậm quá trình hấp thu glucose từ thức ăn trong ruột.
- Thuốc ức chế DPP-4: Giúp tăng cường hoạt động của hormone incretin, kích thích sản sinh insulin và giảm tiết glucagon.
- Nhóm đồng vận thụ thể GLP-1: Giống như DPP-4, nhóm thuốc này cũng tác động đến hormone incretin, giúp kiểm soát đường huyết hiệu quả.
- Nhóm ức chế kênh đồng vận SGLT 2: Giảm lượng glucose tái hấp thu ở thận, giúp bài tiết glucose qua nước tiểu.
Tham khảo thêm: Top 12 thuốc trị tiểu đường phổ biến và dễ tìm nhất hiện nay
Liều lượng và cách dùng thuốc sẽ được bác sĩ kê đơn cụ thể dựa trên tình trạng sức khỏe, mức độ đường huyết và các yếu tố khác của từng bệnh nhân. Trường hợp đường huyết tăng cao (HbA1C > 9.0% và mức glucose máu lúc đói > 15.0 mmol/l), bác sĩ có thể chỉ định sử dụng insulin để hạ đường huyết nhanh chóng và hiệu quả.
Lưu ý quan trọng khi sử dụng thuốc điều trị đái tháo đường:
- Sử dụng thuốc theo đúng hướng dẫn của bác sĩ, không tự ý thay đổi liều lượng hoặc ngừng thuốc đột ngột.
- Theo dõi đường huyết thường xuyên để đánh giá hiệu quả điều trị và điều chỉnh liều lượng thuốc phù hợp.
- Báo cáo cho bác sĩ biết về các tác dụng phụ gặp phải khi sử dụng thuốc.
- Kết hợp điều trị bằng thuốc với chế độ ăn uống khoa học, luyện tập thể dục thường xuyên và kiểm tra sức khỏe định kỳ để đạt hiệu quả kiểm soát bệnh tốt nhất.
Nguyên tắc về lối sống lành mạnh
Để đạt hiệu quả điều trị bệnh đái tháo đường tốt nhất, bên cạnh việc tuân thủ chế độ ăn uống, luyện tập thể dục và sử dụng thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ, người bệnh cần duy trì lối sống lành mạnh, nhằm kiểm soát đường huyết trong phạm vi an toàn.
Nguyên tắc về lối sống lành mạnh:
- Theo dõi đường huyết thường xuyên: Đo đường huyết vào các thời điểm cố định trong ngày như: khi vừa ngủ dậy chưa ăn sáng, sau khi ăn 1-2 tiếng. Ngoài ra, nên kiểm tra đường huyết trước và sau khi tập luyện hoặc khi ốm sốt vì đây là những giai đoạn đường huyết có thể biến động mạnh.
- Hạn chế sử dụng đồ uống có cồn: Rượu bia ảnh hưởng tiêu cực đến chức năng gan, trong khi gan đóng vai trò quan trọng trong việc giải phóng glucose cung cấp năng lượng cho cơ thể khi đường huyết hạ. Đặc biệt, người bệnh tiểu đường có biến chứng về thần kinh và mắt cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng bia rượu.
- Bỏ thuốc lá: Hút thuốc lá làm gia tăng nguy cơ mắc các biến chứng tim mạch, bệnh về mắt, đột quỵ, bệnh thận, bệnh mạch máu và tổn thương thần kinh ở người bệnh tiểu đường.
Ngoài ra, nếu bạn vẫn chưa biết phải thay đổi lối sống như thế nào là hợp lý thì có thể tham khảo chương trình: “Sống khỏe cùng đái tháo đường”.
Lợi ích khi tham gia chương trình:
- Giảm 1,2% HbA1c, giảm biến chứng
- Giảm 3-5% cân nặng
- Giảm 50% chi phí điều trị
- 100% online
- Đội ngũ bác sĩ và chuyên gia sát cánh
- HLV sức khỏe cá nhân đồng hành
Liên hệ DiaB ngay hôm nay để được tư vấn chi tiết về chương trình. Thông tin liên hệ TẠI ĐÂY.
Quản lý tình trạng bệnh đái tháo đường tuýp 2 hiệu quả đòi hỏi sự kết hợp giữa chế độ ăn uống hợp lý, hoạt động thể lực đều đặn, tuân thủ điều trị bằng thuốc và duy trì lối sống lành mạnh. Nhớ rằng việc duy trì một lối sống lành mạnh và tuân thủ các nguyên tắc trên sẽ giúp bạn quản lý tốt bệnh đái tháo đường và có một cuộc sống khỏe mạnh hơn.
Nguồn tham khảo:
https://www.cdc.gov/diabetes/basics/type2.html
https://www.cdc.gov/diabetes/resources-publications/research-summaries/new_diabetes_medicines.html
