So sánh 2 vi khuẩn: vi khuẩn gram âm và vi khuẩn gram dương

Theo dõi Docosan trên

Có nhiều cách để so sánh vi khuẩn gram âm và vi khuẩn gram dương nhưng phương pháp phổ biến nhất là dựa trên màng tế bào. Vào năm 1884, một nhà vi khuẩn học tên là Christian Gram đã tạo ra một thử nghiệm đánh giá xem một loại vi khuẩn có màng dày hay không, lớp màng này giống như lưới gọi là peptidoglycan. Vi khuẩn có peptidoglycan dày được gọi là vi khuẩn gram dương. Nếu lớp peptidoglycan mỏng, nó được gọi là gram âm.Để hiểu rõ hơn về vi khuẩn gram âm và vi khuẩn gram dương, mời bạn đọc cùng Doctor có sẵn tìm hiểu bài viết dưới đây.

Bài viết được tham khảo ý kiến chuyên môn của Bác sĩ Trần Diễm Hương

Xét nghiệm sức khỏe cơ bản chẩn đoán vi khuẩn gram âm và vi khuẩn gram dương

Vi khuẩn xuất hiện và tồn tại ở khắp mọi nơi xung quanh cuộc sống của chúng ta. Vi khuẩn có thể có lợi nhưng chủ yếu là có hại. Chỉ cần bạn hít thở, ăn uống, sinh hoạt…vi khuẩn đều có thể xâm nhập khiến cơ thể mắc bệnh. Vi khuẩn gram âm và vi khuẩn gram dương đều phần nào làm ảnh hưởng đến sức khỏe con người. Chính vì vậy khi có vấn đề về sức khỏe nên làm kiểm tra và xác định mức độ nặng nhẹ của vi khuẩn gram âm và vi khuẩn gram dương. Việc kiểm tra và điều trị bệnh lý từ sớm sẽ giúp bạn nhanh hồi phục cũng như phòng ngừa bệnh lý tái phát. Đồng thời cũng giúp bạn tiết kiệm được chi phí cũng như thời gian khám chữa bệnh.

Thay vì xếp hàng dài tại các bệnh viện, phòng khám, bạn cũng có thể lựa chọn gói kiểm tra sức khỏe tại nhà với gói Xét nghiệm sức khỏe cơ bản của Docosan. Trong gói này, bạn sẽ tìm thấy tất cả các xét nghiệm sức khỏe cần thiết như xét nghiệm đường huyết, công thức máu, chức năng gan và thận,… Tổng thể là 20 loại xét nghiệm quan trọng. Y tá sẽ đến tận nhà để lấy máu, sau đó đưa về phòng thí nghiệm uy tín để phân tích và trả kết quả cho bạn.

Sau khi có kết quả, bạn sẽ được hỗ trợ kết nối với bác sĩ chuyên khoa để hướng dẫn đọc kết quả, giải thích và tư vấn điều trị bệnh cũng như tư vấn biện pháp chăm sóc sức khỏe phù hợp. Ngoài ra, nếu bạn có nhu cầu xét nghiệm chuyên sâu hơn về vi khuẩn gram âm và vi khuẩn gram dương , hãy liên hệ với đội ngũ chăm sóc khách hàng của Docosan để được tư vấn và hỗ trợ đặt lịch hẹn.

So sánh vi khuẩn gram âm và vi khuẩn gram dương về cấu tạo

Để phân biệt được vi khuẩn gram âm và vi khuẩn gram dương, chúng ta cần phải hiểu được phương pháp nhuộm gram. Đây là phương pháp được phát triển bởi Hans Christian Gram vào năm 1884 dùng để phân loại vi khuẩn gram âm và vi khuẩn gram dương một cách nhanh chóng theo cấu trúc thành tế bào của vi khuẩn. 

Phương pháp này sử dụng thuốc nhuộm màu tím pha lê (crystal violet) để nhuộm vi khuẩn. Sau đó sử dụng dung dịch khử màu sẽ phân biệt được vi khuẩn gram âm và vi khuẩn gram dương. Nếu kết quả dương tính, vi khuẩn giữ được màu của thuốc nhuộm (màu tím) thì đó là vi khuẩn gram dương. Ngược lại kết quả âm tính, vi khuẩn không giữ được màu thuốc nhuộm (màu hồng) thì đó là vi khuẩn gram âm.

Mỗi loại vi khuẩn đều có cấu trúc, hình dạng và nguyên lý hoạt động khác nhau. Việc phân biệt vi khuẩn gram âm và vi khuẩn gram dương giúp nhận dạng, phân lập, định danh vi khuẩn. Từ đó biết chính xác người bệnh đang mắc phải bệnh, vi khuẩn gì và có hướng điều trị phù hợp, chính xác, hiệu quả nhất. Bởi mỗi loại vi khuẩn gram âm và vi khuẩn gram dương có những biểu hiện và phương pháp khác nhau trong việc chẩn đoán và điều trị.

Điểm khác nhau chủ yếu để phân biệt vi khuẩn gram âm và vi khuẩn gram dương liên quan đến thành phần thành tế bào của chúng.

• Vi khuẩn gram dương có thành tế bào được cấu tạo chủ yếu từ một lớp được gọi là peptidoglycan. Các vi khuẩn này sẽ có màu tím sau khi nhuộm gram.
• Vi khuẩn gram âm có thành tế bào gồm một lớp mỏng peptidoglycan và màng ngoài có lipopolysaccharide (thành phần này không có ở vi khuẩn gram dương). Vi khuẩn gram âm có màu đỏ hoặc hồng sau khi nhuộm gram.

Vi khuẩn gram âm và vi khuẩn gram dương có cấu trúc thành tế bào khác nhau. Thành tế bào gram dương được cấu tạo chủ yếu bởi peptidoglycan. Các lớp peptidoglycan này giúp nâng đỡ màng tế bào và cung cấp vị trí liên kết cho các phân tử. Các lớp dày là nguyên nhân khiến cho vi khuẩn gram dương có thể giữ lại hầu hết chất nhuộm tím trong tinh thể qua quá trình nhuộm khiến chúng có màu tím. Tế bào gram dương cũng chứa các chuỗi axit teichoic kéo dài từ màng sinh chất qua peptidoglycan. Axit teichoic giúp một số vi khuẩn gram dương xâm nhập vào tế bào và gây bệnh.

Cũng giống vi khuẩn gram dương, thành tế bào vi khuẩn gram âm được cấu tạo bởi peptidoglycan. Tuy nhiên, peptidoglycan của vi khuẩn gram âm chỉ là một lớp mỏng duy nhất so với các lớp dày của tế bào gram dương. Vì mỏng nên lớp này không giữ lại màu nhuộm tím của thuốc nhuộm ban đầu mà tạo ra màu hồng trong quá trình nhuộm gram. Vi khuẩn gram dương có tường tế bào dày 20-30nm còn gram âm có tường tế bào dày 8-12nm.

Cấu trúc thành tế bào của vi khuẩn gram âm thì phức tạp hơn so với vi khuẩn gram dương. Ở giữa peptidoglycan mỏng và màng sinh chất là chất nền giống như gel (periplasmic). Không giống như ở vi khuẩn Gram dương, vi khuẩn gram âm có lớp màng bên ngoài nằm bên ngoài lớp peptidoglycan.

Xem thêm:

• Song cầu gram âm gây bệnh gì?

So sánh vi khuẩn gram âm và vi khuẩn gram dương về khả năng lây bệnh

Vi khuẩn gram âm và vi khuẩn gram dương đều có khả năng gây bệnh. Vi khuẩn gram dương gây bệnh bằng cách tiết ra các protein độc hại được gọi là ngoại độc tố. Các ngoại độc tố được tổng hợp trong tế bào nhân sơ và được giải phóng ra bên ngoài tế bào. Chúng đặc trưng cho một số vết bẩn do vi khuẩn nhất định và có thể gây tổn thương nghiêm trọng đến các cơ quan và mô của cơ thể. Một số vi khuẩn gram âm cũng tạo ra ngoại độc tố.

Một đặc điểm độc đáo khác của vi khuẩn gram âm là sự các phân tử lipopolysaccharide (LPS) trên màng ngoài. LPS là một phức hợp glycolipid lớn bảo vệ vi khuẩn khỏi các chất độc hại. Nó cũng là một loại nội độc tố (endotoxin) có thể gây viêm và sốc nhiễm trùng ở người nếu nó xâm nhập vào máu. Có ba thành phần của LPS: lipid A gắn LPS vào màng ngoài, lipid A là polisaccarit lõi. 

So sánh về mức độ nguy hiểm của vi khuẩn gram âm và vi khuẩn gram dương thì thông thường, bệnh do vi khuẩn gram âm gây ra sẽ nguy hiểm hơn so với gram dương. Nguyên nhân là do màng ngoài của vi khuẩn gram âm được bọc bởi một lớp màng. Lớp màng này khiến cho hệ thống miễn dịch của cơ thể khó phát hiện được sự xâm nhập của vi khuẩn. Ngoài ra, lớp màng ngoài của vi khuẩn gram âm có chứa hàm lượng lipopolysaccharide cao là nội độc tố, tác nhân gây sốt, làm tăng độ nặng của phản ứng viêm, có thể gây sốc nhiễm khuẩn rất nguy hiểm.

Tuy rằng, vi khuẩn gram dương ít gây nguy hiểm hơn, nhưng bạn đừng chủ quan hay xem nhẹ nó. Bởi vẫn có những loại vi khuẩn gram dương gây ra những tình trạng bệnh nghiêm trọng, nguy hiểm như viêm nội tâm mạc, nhiễm trùng huyết, viêm màng não… Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời có thể dẫn tới tử vong.

Khi xâm nhập vào cơ thể, vi khuẩn gram âm và vi khuẩn gram dương có thể gây ra nhiều căn bệnh khác nhau. Tùy mức độ mà tình trạng bệnh có thể từ nhẹ đến nghiêm trọng, nên cần được phát hiện và điều trị sớm để có hiệu quả tốt nhất. Trong đó, thì: 

Vi khuẩn gram dương thường gây ra các bệnh:

• Tụ cầu khuẩn (Staphylococci): có khả năng tổng hợp hơn 25 loại protein, độc tố và men có tính chất gây bệnh, một số nhóm nổi bật:
  • Alpha, beta, gamma hemolysin có thể gây tan máu, gây chết và tác động hoại tử da.
  • Coagulase làm đông huyết tương.
  • Fibrolysin gây tiêu sợi huyết.
  • β-lactamase: Phá hủy vòng β-lactam, giúp vi khuẩn kháng với thuốc kháng sinh nhóm β-lactam.
  • Độc tố gây hội chứng choáng nhiễm độc (TSST-1): Nhiễm độc cấp tính, đe dọa tính mạng.
  • Độc tố ruột (enterotoxin): 50% chủng S.aureus sinh độc tố ruột…
  • Ở nhóm này, vi khuẩn thường gặp là Staphylococcus aureus, gây nhiều bệnh nặng đồng thời có khả năng đề kháng kháng sinh rất nặng.

• Liên cầu khuẩn (Streptococci) được phân thành 2 nhóm chính:
  • Liên cầu tiêu huyết nhóm β (β hemolytic streptococci):
    • Nhóm A: Chỉ có một loại Streptococcus pyogenes, tiết ra hơn 20 loại enzyme và ngoại độc tố với những tác động khác nhau.
    • Nhóm B: Streptococcus agalactiae, gây nhiễm khuẩn và viêm màng não ở trẻ sơ sinh.
    • Nhóm C và G: Gây viêm mũi xoang, nhiễm trùng huyết hay viêm nội tâm mạc.
    • Nhóm D: Streptococcus faecalis, Streptococcus faecium,… có thể gây nhiễm trùng đường tiết niệu, viêm nội tâm mạc, viêm màng não.

Vi khuẩn gram âm thường gây ra các bệnh sau:

Cầu khuẩn gram âm: Neisseria gonorrhoeae (cầu khuẩn lậu) gây bệnh lây truyền qua đường tình dục, từ mẹ sang con,chủ yếu gây viêm sinh mủ cấp tính tại cơ quan sinh dục; Neisseria meningitidis (cầu khuẩn màng não) lây lan qua đường hô hấp giọt nước, xâm nhập tới vùng tị hầu (nasopharynx), sau đó đi vào máu gây nhiễm trùng huyết biểu hiện sốt cao, chấm xuất huyết, ban xuất huyết, đông máu nội mạch lan tỏa, trụy tim mạch. Đặc biệt cầu khuẩn màng não còn có thể theo đường máu qua màng não gây viêm màng não mũ (đột ngột, nhức đầu dữ dội, nôn mửa, cứng cổ, hôn mê).

Trực khuẩn gram âm:

• Pseudomonas aeruginosa (trực khuẩn mủ xanh): Loại vi khuẩn này thường gây các bệnh: nhiễm trùng vết thương, viêm tai ngoài, viêm kết mạc, viêm giác mạc, viêm phổi, nhiễm trùng tiểu, nhiễm trùng huyết,…
• Escherichia coli (E. coli, trực khuẩn đại tràng): Có khả năng sinh độc tố ruột (enterotoxin), làm tan máu (hemolysin), có thể gây nhiễm khuẩn huyết ở trẻ sơ sinh do khả năng diệt khuẩn của hệ miễn dịch của trẻ sinh non, dinh dưỡng kém là rất yếu ớt, gây viêm màng não ở trẻ em.
• Salmonella (trực khuẩn thương hàn): Gây bệnh thương hàn và phó thương hàn A,B; nhiễm trùng nhiễm độc thức ăn, thường chủ yếu do Salmonella typhi. Bệnh thường nặng, sốt kéo dài, lơ mơ. Vi khuẩn đến ruột non đi vào máu gây nhiễm trùng huyết, đặc biệt nội độc tố của salmonella sẽ tác động lên thần kinh giao cảm, gây hiện tượng mạch nhiệt phân ly (mạch chậm, nhiệt độ tăng).
• Shigella (trực khuẩn lỵ): Nội độc tố là lipopolysaccharide của thành tế bào vi khuẩn, ngoại độc tố tiết ra bởi Shigella shiga, gây bệnh lỵ trực khuẩn có khả năng phát tán thành dịch. Shigella gây hoại tử nhỏ, chảy máu, gây triệu chứng của bệnh lỵ (sốt, đau quặn bụng, mót rặn đi ngoài nhiều lần, phân lẫn nhầy máu mủ, bệnh ít gây nhiễm trùng huyết).

Vi khuẩn gram âm và vi khuẩn gram dương có hướng điều trị khác nhau. Khi điều trị, vi khuẩn gram dương nhạy cảm hơn với các loại thuốc kháng sinh như Penicillin và Sulfonamide còn vi khuẩn gram âm kháng kháng sinh nhiều hơn. Tuy nhiên, chúng nhạy cảm với Streptomycin, Chloramphenicol và Tetracycline.

Do đó, khi biết được chính xác loại vi khuẩn gram âm và vi khuẩn gram dương, việc điều trị sẽ thuận lợi, chính xác hơn. Bởi các nhà dược lý học cũng dựa vào sự phân loại của vi khuẩn gram âm và vi khuẩn gram dương để phân loại thuốc cũng như có hướng dẫn sử dụng để phòng và trị hiệu quả, kinh tế nhất có thể.

Sự khác nhau giữa vi khuẩn gram âm và vi khuẩn gram dương về cách phòng tránh

Chúng ta đều biết rằng: Phòng bệnh hơn chữa bệnh. Vi khuẩn có mặt ở khắp mọi nơi, chúng dễ dàng xâm nhập vào cơ thể thông qua hô hấp, tiếp xúc, sinh hoạt…Chính vì vậy, việc phòng ngừa chúng là điều nên làm.

Việc phòng ngừa nhiễm vi khuẩn gram âm và vi khuẩn gram dương phụ thuộc vào từng đặc điểm về cấu tạo, dịch tễ, sinh bệnh học của từng loại vi khuẩn của mỗi nhóm. Nói cách khác, mỗi loại vi khuẩn đều có cách phòng ngừa riêng không riêng gì nhóm vi khuẩn gram âm và vi khuẩn gram dương. Do đó việc tìm hiểu về các loại vi khuẩn sẽ giúp bạn có cái nhìn tổng thể và bao quát hơn về cách phòng ngừa nhiễm khuẩn. Việc phát hiện sớm nhiễm vi khuẩn gram âm và vi khuẩn gram dương giúp cho quá trình điều trị được thuận lợi, kịp thời, hiệu quả hơn.

Dù vậy, một số nghiên cứu đã chỉ ra các yếu tố chính để quản lý việc phòng ngừa cho cả hai nhóm vi khuẩn gram âm và vi khuẩn gram dương như sau:

• Chính phủ phải có kế hoạch giảm số ca bệnh nhiễm trùng huyết do vi khuẩn gram âm (GNBSIs).
• Các chuyên gia y tế cần phải nhắm đến mục tiêu các bệnh nhiễm trùng liên quan đến chăm sóc sức khỏe tại cộng đồng để giảm thiểu GNBSIs.
• Nguyên nhân của nhiễm trùng có thể được xác định dựa trên cơ sở sinh lý của mầm bệnh và sau đó chúng có thể được điều trị phù hợp.
• Thực hành phòng ngừa và kiểm soát yếu tố nguy cơ nhiễm trùng giúp giảm thiểu số ca bệnh nhiễm trùng.
• Giảm nhiễm trùng đường tiết niệu, cải thiện cân bằng thể tích nước trong cơ thể, kháng sinh kê đơn cho từng loại nhiễm khuẩn.

Bài viết đã phân biệt vi khuẩn gram âm và vi khuẩn gram dương. Những thông tin được đề cập trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo. Để biết chi tiết hơn về vi khuẩn gram âm và vi khuẩn gram dương hãy trao đổi với bác sĩ hoặc chuyên gia y tế để biết thêm thông tin.

Bài viết được tham khảo từ bác sĩ và các nguồn tư liệu đáng tin cậy trong và ngoài nước. Tuy nhiên, Doctor có sẵn Team khuyến khích bệnh nhân hãy tìm và đặt lịch khám với bác sĩ có chuyên môn để điều trị. Để được tư vấn trực tiếp, bạn đọc vui lòng liên hệ hotline 1900 638 082 hoặc CHAT để được hướng dẫn đặt hẹn.