Dinh dưỡng đái tháo đường – 101 điều mà ai cũng cần biết

Theo dõi Docosan trên

Đái tháo đường là một trong những căn bệnh mãn tính phổ biến, khó điều trị dứt điểm, để lại nhiều biến chứng và tốn nhiều chi phí y tế hiện nay. Tuy nhiên, bệnh nhân có thể sống chung với nó nếu duy trì lối sống lành mạnh, tuân thủ điều trị, đạt được mục tiêu đường huyết và ngăn ngừa biến chứng về sau. Trong đó, dinh dưỡng đái tháo đường là một yếu tố rất quan trọng để kiểm soát tốt đường huyết cũng như ngăn ngừa những biến chứng trên võng mạc, thần kinh, thận và tim mạch về sau.

Hãy cùng Doctor có sẵn tìm hiểu về dinh dưỡng đái tháo đường cho đối tượng bệnh nhân này thông qua bài chia sẻ dưới đây.

Chế độ dinh dưỡng cho bệnh nhân đái tháo đường là gì?

Chế độ dinh dưỡng cho bệnh nhân đái tháo đường là chế độ ăn uống lành mạnh trong đó: 

• Ăn những thực phẩm lành mạnh, số lượng vừa phải và tuân thủ các bữa ăn đều đặn, ăn uống đúng giờ.
• Chế độ dinh dưỡng giàu chất dinh dưỡng tự nhiên, ít chất béo và calories. Các yếu tố chính là trái cây, rau và ngũ cốc. Trên thực tế, chế độ ăn này không những tốt cho người đái tháo đường mà còn tốt cho hầu hết mọi người.
• Chế độ dinh dưỡng cho người bệnh tiểu đường giúp bạn kiểm soát lượng đường trong máu (đường huyết), kiểm soát cân nặng và kiểm soát các yếu tố nguy cơ mắc bệnh tim. Những yếu tố này bao gồm huyết áp cao và mỡ máu cao (triglycerid, cholesterol, LDL, HDL,…).

Khi bạn ăn quá nhiều thực phẩm có lượng calories và carbohydrate cao, lượng đường trong máu của bạn sẽ tăng lên. Nếu lượng đường trong máu không được kiểm soát, nó có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng. Lượng đường trong máu cao, được gọi là tăng đường huyết. Nếu mức độ cao này kéo dài trong một thời gian dài, nó có thể dẫn đến các biến chứng lâu dài, chẳng hạn như biến chứng trên võng mạc, thần kinh, chức năng thận và tim mạch.

Ở bệnh nhân mắc đái tháo đường, bạn cần giữ lượng đường trong máu của bạn trong một phạm vi an toàn và tùy theo mục tiêu đường huyết theo khuyến cáo của bác sĩ. Hãy lựa chọn thực phẩm lành mạnh và theo dõi thói quen ăn uống của bạn cũng như tham khảo các tài liệu về dinh dưỡng đái tháo đường.

Đối với hầu hết những người mắc đái tháo đường type 2, giảm cân cũng có thể giúp kiểm soát lượng đường trong máu dễ dàng hơn. Giảm cân cung cấp một loạt các lợi ích sức khỏe khác. Nếu bạn cần giảm cân, chế độ dinh dưỡng đái tháo đường lành mạnh sẽ giúp đạt được mục tiêu một cách an toàn.

Thực phẩm được khuyến cáo trong chế độ ăn cho người bệnh tiểu đường

Chế độ dinh dưỡng cho người bệnh tiểu đường dựa trên việc ăn các bữa ăn lành mạnh vào thời gian đều đặn. Ăn các bữa ăn vào thời gian đều đặn giúp sử dụng tốt hơn insulin mà cơ thể tạo ra hoặc nhận được thông qua thuốc điều trị.

Chuyên gia dinh dưỡng có thể giúp bạn đưa ra một chế độ ăn kiêng dựa trên các mục tiêu sức khỏe, sở thích và lối sống của bạn, cách cải thiện thói quen ăn uống. 

Có bốn loại chất dinh dưỡng trong thực phẩm có thể ảnh hưởng đến lượng đường trong máu của bạn:

• Carbohydrate (đường, tinh bột)
• Chất đạm (protein)
• Chất béo (fat)
• Chất xơ (fiber)

Carbohydrate làm tăng lượng đường trong máu nhanh hơn protein hoặc chất béo. Chúng cũng có ảnh hưởng lớn nhất đến lượng đường trong máu của bạn. Chất xơ, đạm và chất béo có thể hạn chế sự gia tăng lượng đường trong máu sau bữa ăn.

Vì vậy, tháp dinh dưỡng cho người đái tháo đường cần sự đa dạng các nhóm chất. Ăn hỗn hợp carbohydrate, protein và chất béo để kiểm soát lượng đường trong máu tốt hơn và no lâu hơn. Chọn carbohydrate lành mạnh, thực phẩm giàu chất xơ, cá và chất béo “tốt”. 

Carbohydrate lành mạnh

Trong quá trình tiêu hóa, đường và tinh bột phân hủy thành glucose trong máu. Đường còn được gọi là carbohydrate đơn giản và tinh bột còn được gọi là carbohydrate phức tạp. 

Tập trung vào carbohydrate lành mạnh, chẳng hạn như: trái cây rau, các loại ngũ cốc, các loại đậu, các sản phẩm từ sữa ít chất béo, chẳng hạn như sữa và phô mai. Tránh các loại carbohydrate ít lành mạnh hơn, chẳng hạn như thực phẩm hoặc đồ uống có thêm chất béo, đường và natri.

Thực phẩm giàu chất xơ

Chất xơ bao gồm tất cả các phần của thực phẩm thực vật mà cơ thể bạn không thể tiêu hóa hoặc hấp thụ. Chất xơ điều chỉnh cách cơ thể bạn tiêu hóa thức ăn và giúp kiểm soát lượng đường trong máu. Thực phẩm giàu chất xơ bao gồm: rau, trái cây (táo, cam, quả mọng, dưa, lê, đào), quả hạch, các loại đậu, các loại ngũ cốc,…

Cá tốt cho tim mạch – Dinh dưỡng đái tháo đường cần bổ sung

Ăn cá tốt cho tim ít nhất hai lần một tuần. Các loại cá như cá hồi, cá thu, cá ngừ và cá mòi rất giàu axit béo omega-3 có thể ngăn ngừa bệnh tim mạch. Tránh cá chiên và cá có hàm lượng thủy ngân cao, chẳng hạn như cá tuyết.

Chất béo “tốt”

Thực phẩm chứa chất béo không bão hòa đơn và không bão hòa đa có thể giúp giảm mức cholesterol của bạn. Bao gồm các: cá, bơ, quả hạch, dầu hạt cải, ô liu và đậu phộng. Bạn đừng lạm dụng nó, vì tất cả các chất béo đều chứa nhiều calories.

Thực phẩm nên tránh trong tháp dinh dưỡng đái tháo đường

Bệnh đái tháo đường làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch và đột quỵ. Thực phẩm có chứa những thứ sau đây có thể chống lại mục tiêu của bạn về chế độ ăn uống lành mạnh cho tim mạch.

• Chất béo bão hòa: Chất béo bão hòa làm tăng cholesterol trong máu. Bạn có thể tìm thấy nó trong protein động vật giàu chất béo như thịt xông khói và xúc xích, sữa giàu chất béo như bơ, pho mát đầy đủ chất béo và kem, cùng với dầu dừa và da gà.
• Chất béo chuyển hóa: Chất béo chuyển hóa còn được gọi là dầu hydro hóa hoặc hydro hóa một phần, chất béo chuyển hóa là loại dầu lỏng trở thành chất béo rắn. Các thành phần như bơ thực vật có chứa chất béo chuyển hóa, cũng như thực phẩm chế biến sẵn như một số loại khoai tây chiên, bánh quy và đồ ăn nhanh kiểu Pháp.
• Cholesterol: Lượng cholesterol của bạn được tạo thành từ cholesterol tự nhiên trong máu, cộng với cholesterol đến từ thực phẩm. Cẩn thận với các sản phẩm từ sữa và động vật giàu chất béo, cộng với lòng đỏ trứng, gan và các loại thịt nội tạng khác.
• Natri: Ăn ít natri đã được chứng minh là giúp ngăn ngừa và điều trị tăng huyết áp. Đặt mục tiêu không quá 2.300 mg natri mỗi ngày

Lập kế hoạch dinh dưỡng đái tháo đường

Bệnh nhân đái tháo đường có thể sử dụng một vài phương pháp khác nhau để tạo ra một chế độ ăn uống lành mạnh nhằm giúp giữ mức đường trong máu ở mức bình thường. 

Phương pháp đĩa thức ăn

Hiệp hội Đái tháo đường Hoa Kỳ (ADA) cung cấp một phương pháp lập kế hoạch bữa ăn đơn giản. Nó tập trung vào việc ăn nhiều rau hơn. Thực hiện theo các bước sau khi chuẩn bị đĩa thức ăn của bạn:

• Lấp đầy ½ đĩa thức ăn với các loại rau không chứa tinh bột, chẳng hạn như rau bina, cà rốt và cà chua.
• Lấp đầy ¼ đĩa thức ăn bằng protein, chẳng hạn như cá ngừ, thịt lợn nạc hoặc thịt gà.
• Lấp đầy ¼ cuối cùng bằng một loại carbohydrate, chẳng hạn như gạo lứt hoặc một loại rau giàu tinh bột, chẳng hạn như đậu xanh.
• Bao gồm chất béo “tốt” như các loại hạt hoặc bơ với số lượng nhỏ.
• Thêm một khẩu phần trái cây hoặc sữa và nước uống hoặc trà hoặc cà phê không đường.

Tính lượng carbohydrate

Vì carbohydrate phân hủy thành đường nên chúng có ảnh hưởng lớn nhất đến đường huyết ở bệnh nhân tiểu đường. Để giúp kiểm soát lượng đường trong máu, bạn có thể cần học cách tính lượng carbohydrate bạn đang ăn với sự trợ giúp của chuyên gia dinh dưỡng hoặc một số công cụ ước lượng như hiện nay. Sau đó bạn có thể điều chỉnh liều lượng insulin cho phù hợp. Điều quan trọng là phải theo dõi lượng carbohydrate trong mỗi bữa ăn chính hoặc bữa ăn nhẹ.

Chuyên gia dinh dưỡng đái tháo đường có thể dạy bạn cách đo khẩu phần thức ăn và trở thành người đọc nhãn thực phẩm có học thức. Bạn cũng có thể học cách đặc biệt chú ý đến khẩu phần và hàm lượng carbohydrate.

Chọn thực phẩm dinh dưỡng đái tháo đường

Bạn nên chọn các loại thực phẩm cụ thể để giúp lên kế hoạch cho bữa ăn chính và bữa ăn nhẹ. Bạn có thể chọn một số loại thực phẩm từ danh sách bao gồm các loại như carbohydrate, protein và chất béo.

Chỉ số đường huyết

Một số người mắc bệnh đái tháo đường sử dụng chỉ số đường huyết để chọn thực phẩm, đặc biệt là carbohydrate. Phương pháp này xếp loại thực phẩm chứa carbohydrate dựa trên ảnh hưởng của chúng đối với lượng đường trong máu. Nói chuyện với chuyên gia dinh dưỡng về việc liệu phương pháp này có thể phù hợp với bạn hay không.

Thực đơn mẫu trong dinh dưỡng đái tháo đường

Khi lên kế hoạch cho bữa ăn, hãy tính đến quy mô và mức độ hoạt động thể chất và tinh thần hàng ngày của bạn. Thực đơn sau đây dành cho người cần 1.200 đến 1.600 calories mỗi ngày.

• Bữa sáng: Bánh mì nguyên cám (1 lát vừa) với 2 thìa cà phê, 1/2 chén ngũ cốc lúa mì vụn với một cốc sữa ít béo 1%, một miếng trái cây và cà phê.
• Bữa trưa: Bánh mì thịt bò nướng với rau diếp, cà chua và sốt mayonnaise, táo vừa và nước.
• Bữa tối: Cá hồi, 1 1/2 muỗng cà phê dầu thực vật, khoai tây nướng nhỏ, 1 muỗng cà phê bơ thực vật, 1/2 chén cà rốt, 1/2 chén đậu xanh, bánh mì vừa và trà đá không đường.
• Đồ ăn vặt: 2 1/2 chén bỏng ngô với 1 1/2 muỗng cà phê bơ thực vật.

Xây dựng chế độ dinh dưỡng đái tháo đường khoa học với chuyên gia của DiaB

Có thể bạn sẽ hiểu lý thuyết trong việc xây dựng chế độ dinh dưỡng đái tháo đường nhằm kiểm soát bệnh tình nhưng không phải bệnh nhân nào cũng có thể vận dụng đúng cách. Điều này có thể gây ra hoang mang, khi áp dụng không đúng cách lại khiến bệnh tình trở nên nghiêm trọng hơn. Do đó, có sự hướng dẫn của chuyên gia 1 kèm 1 thì sẽ giúp bệnh nhân dễ dàng hơn trong việc này. Lúc này, hãy nghĩ đến ngay Công ty Cổ phần Công nghệ Y tế DiaB.

DiaB là nền tảng công nghệ cung cấp giải pháp kiểm soát và cải thiện bệnh đái tháo đường thông qua chế độ dinh dưỡng khoa học kết hợp với việc tập luyện điều độ. Sứ mệnh DiaB đang đảm nhiệm là giúp cộng đồng bệnh nhân đái tháo đường tiếp cận gần hơn với các kiến thức tự chăm sóc và ổn định đường huyết thông qua các buổi huấn luyện cùng chuyên gia dinh dường và huấn luyện viên yoga, thiền. Từ đó, giúp bệnh nhân thay đổi lối sống, cải thiện sức khỏe và hạn chế biến chứng nguy hiểm khởi phát.

Hiện nay, Công ty Cổ phần Công nghệ Y tế DiaB đã triển khai 3 chương trình chính, đó là:

• Sống khỏe cùng đái tháo đường
• Phòng ngừa đái tháo đường típ 2
• Ổn định đường huyết thai kỳ

Mỗi chương trình được triển khai sẽ tập trung vào 7 nguyên lý sau:

• Dinh dưỡng
• Vận động
• Theo dõi chỉ số
• Tâm lý hành vi
• Tuân thủ phác đồ điều trị
• Biến chứng cấp và phòng tránh
• Biến chứng mạn và phòng tránh

Song, mỗi chương trình sẽ kéo dài từ 8 – 12 buổi tương ứng với các gói Nhóm, gói Đồng hành và gói Thấu cảm. Bệnh nhân sẽ được tham gia chương trình theo hình thức online 100% qua Zoom hoặc ứng dụng của DiaB. Xuyên suốt chương trình, bệnh nhân sẽ được:

• Khảo sát toàn diện: Tăng cường khả năng chăm sóc bản thân và đánh giá tình trạng sức khỏe với sự hỗ trợ của chuyên gia dinh dưỡng và huấn luyện viên sức khỏe cá nhân.
• Thiết lập mục tiêu và lộ trình: Xây dựng chế độ dinh dưỡng, luyện tập và thư giãn phù hợp cho từng cá nhân, bắt đầu từ những điều đơn giản và duy trì lâu dài.
• Cung cấp kiến thức: DiaB sẽ cung cấp thư viện video chứa những bài học ngắn gọn, dễ nhớ và dễ tiếp thu.
• Hướng dẫn thực hành cá nhân: Tương tác trực tiếp với bác sĩ Nội tiết, chuyên gia dinh dưỡng, chuyên gia vận động và chuyên gia tâm lý hành vi.
• Hình thành lối sống lành mạnh: Luôn có huấn luyện viên sức khỏe đi cùng bệnh nhân trong suốt quá trình tham gia chương trình.
• Hoạt động ngoại khóa: Chăm sóc tinh thần với sự hướng dẫn của chuyên gia yoga và thiền.
• Đánh giá kết quả: Chuyên gia sẽ phân tích sự cải thiện và hiệu quả sau thời gian tham gia chương trình.
• Duy trì: Chuyên gia và huấn luyện viên sức khỏe sẽ hướng dẫn duy trì lối sống lành mạnh và bền vững, đồng thời hỗ trợ bệnh nhân khi cần thiết.

DiaB không chỉ tập trung vào việc xây dựng chế độ dinh dưỡng đái tháo đường mà còn không ngừng cung cấp cho bệnh nhân các kiến thức quan trọng về căn bệnh nội tiết này. Tùy vào mỗi trường hợp cụ thể, đội ngũ chuyên gia của DiaB sẽ thiết kế riêng chế độ dinh dưỡng và tập luyện phù hợp. Đồng thời, bệnh nhân có thể trao đổi trực tiếp với chuyên gia dù chương trình đã kết thúc.

Câu hỏi thường gặp 

Duy trì lối sống lành mạnh và có chế độ dinh dưỡng phù hợp là một trong những điều kiện tiên quyết để nâng cao chất lượng cuộc sống và ngăn ngừa được biến chứng về sau ở bệnh nhân đái tháo đường. Người bệnh nên tham khảo ý kiến một số chuyên gia dinh dưỡng để thiết lập chế độ ăn uống phù hợp với các hoạt động và lối sống sinh hoạt của mình cũng như trang bị những kiến thức cần thiết về dinh dưỡng đái tháo đường. 

Bài viết được tham khảo từ bác sĩ và các nguồn tư liệu đáng tin cậy trong và ngoài nước. Tuy nhiên, Doctor có sẵn Team khuyến khích bệnh nhân hãy tìm và đặt lịch khám với bác sĩ có chuyên môn để điều trị.