Viêm họng hạt: Triệu chứng, nguyên nhân và điều trị

Viêm họng là một trong các bệnh lý rất phổ biến thuộc đường hô hấp mà bất kỳ ai ở mọi độ tuổi từ trẻ nhỏ đến người trưởng thành, người già cũng từng mắc phải ít nhất một vài lần trong đời. Và một trong số các thể bệnh viêm họng hay được các bác sĩ chẩn đoán đó là viêm họng hạt. Một thuật ngữ y khoa nghe khá xa lạ với chúng ta, vậy sau đây hãy cùng tìm hiểu xem viêm họng hạt là gì, triệu chứng, nguyên nhân và cách điều trị ra sao, và cùng xem qua một số hình ảnh viêm họng hạt để nhận biết nó nhé.

Viêm họng hạt là gì ?

Họng là phần phía sau khoang miệng, và phía trên của thực quản và thanh quản. Vùng này được chia làm 3 phần gồm vùng hầu mũi, vùng hầu miệng và vùng hầu thanh quản. 

Viêm họng hạt là tình trạng niêm mạc hầu họng bị viêm nhiễm lâu ngày khiến các tổ chức lympho phát triển mạnh, quá sản dẫn đến hình thành các hạt có màu đỏ hoặc hồng lồi cao hơn so với niêm mạc xung quanh.

Viêm họng hạt là một trong những thể lâm sàng của viêm họng mãn tính (Viêm họng mãn tính là tình trạng niêm mạc hầu họng bị sưng viêm kéo dài trên 10 ngày và không đáp ứng với điều trị của viêm họng cấp), xuất hiện sau một thời gian niêm mạc bị sung huyết và xuất tiết.

Nguyên nhân gây viêm họng hạt mãn tính

Viêm họng hạt có nhiều nguyên nhân, và nếu cơn đau họng không khỏi ngay cả sau một đợt dùng kháng sinh, chúng tôi khuyên bạn nên đi khám để được bác sĩ tư vấn thêm. Viêm họng mãn tính có thể do các nguyên nhân như:

• Khói bụi và ô nhiễm môi trường: Mức độ khói thuốc và các chất ô nhiễm môi trường trong không khí có thể gây đau họng và các bệnh đường hô hấp khác nhau ở mỗi cơ địa khác nhau, nhưng đa số đều có biểu hiện như khô, đau họng, chảy nước mũi và ho của viêm họng cấp. Tiếp xúc với khói thuốc trong thời gian dài hoặc thường xuyên có thể gây ra bệnh viêm họng hạt mãn tính.
• Viêm amidan: một nguyên nhân phổ biến khác của viêm họng hạt là do nhiễm trùng các cấu trúc trong hoặc xung quanh cổ họng, trong đó amidan là cấu trúc thường bị ảnh hưởng nhất.
• Viêm mũi dị ứng: Trong viêm mũi dị ứng, cơ thể phản ứng với chất gây dị ứng bằng cách giải phóng histamin, làm cho niêm mạc của các xoang mũi. Các bệnh lý này khiến dịch nhầy, mủ thường xuyên chảy xuống cổ họng, Virus và vi khuẩn trong dịch nhầy kích thích phản ứng của nang lympho, sau một thời sẽ thành viêm họng hạt.
• Không điều trị viêm họng dứt điểm: nếu chủ quan để tình trạng viêm họng kéo dài và tái phát nhiều lần có thể dẫn đến tăng sản nang lympho và hình thành viêm họng hạt.
• Lệch vách ngăn: Lệch vách ngăn mũi là điều kiện thuận lợi làm tăng nguy cơ phát triển các bệnh hô hấp mãn tính như viêm xoang, viêm họng và viêm amidan. Vách ngăn mũi bị lệch khiến quá trình hô hấp bị gián đoạn, ảnh hưởng và làm tăng nguy cơ ứ đọng dịch trong các mô xoang, cuống họng. Đây chính là yếu tố trực tiếp làm bùng phát các bệnh hô hấp mãn tính, bao gồm cả viêm họng hạt.
• Bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD): Trào ngược dạ dày thực quản gây ra tình trạng axit dịch vị trào ngược lên cổ họng và thực quản liên tục trong thời gian dài, có thể phá hủy niêm mạc, dẫn đến hiện tượng nóng rát, kích thích và đau nhức vùng cổ họng, lâu ngày sẽ hình thành viêm họng hạt

Ngoài ra, một số nguyên nhân khác gây nên tình trạng viêm họng hạt là:

• Thường xuyên sử dụng các chất kích thích như thuốc lá, thức ăn cay, rượu bia, không khí quá nóng khiến cho cổ họng bị ngứa ngáy khó chịu hoặc thường xuyên hít thở bằng đường miệng khi bị nghẹt mũi thì cũng có thể làm cổ họng dễ bị viêm hơn.
• Không khí khô có thể khiến niêm mạc cổ họng bị khó chịu, đau rát và kích thích.
• Các yếu tố nguy cơ góp phần gây viêm họng hạt khác: hệ miễn dịch yếu do tuổi còn nhỏ (từ 3-5 tuổi) hoặc do bệnh lý gây suy giảm miễn dịch (tiểu đường hoặc HIV), hít khói thuốc lá thụ động, thời tiết chuyển lạnh đột ngột, …

Triệu chứng viêm họng hạt là gì ?

Viêm họng hạt là một thể lâm sàng của viêm họng mãn tính nên cũng sẽ có các triệu chứng cơ năng của viêm họng mãn tính. 

Các triệu chứng của bệnh viêm họng mãn tính thường diễn tiến khá chậm và kéo dài dai dẳng, khó điều trị dứt điểm, bao gồm: đau họng kéo dài, cổ họng khô, ngứa họng, nuốt khó, đau và cảm thấy vướng khi nuốt – nhất là sau khi ngủ dậy, khàn giọng, ho khan, đau mắt, thường bị ho vào ban đêm và ho nhiều khi trời trở lạnh.

Trong viêm họng mãn tính, người ta lại phân chia thành 4 thể khác nhau: mỗi thể đều có những hình ảnh viêm họng, dấu chứng thực thể khá điển hình để nhận biết dù triệu chứng cơ năng của các thể này lại khá giống nhau:

• Viêm họng mãn tính xung huyết: niêm mạc họng đỏ, có những hạt ở thành sau họng, tiết nhầy dọc theo vách họng và có thể nhìn thấy các mạch máu
• Viêm họng mãn tính xuất tiết: Niêm mạc họng đỏ ít và có các chất nhầy trong suốt, dính vào thành sau họng. 
• Viêm họng hạt (viêm họng mãn tính quá phát): niêm mạc họng đỏ bầm và dày lên, đặc trưng bởi sự xuất hiện của các hạt nhỏ ở thành sau họng. Các hạt nhỏ màu hồng hoặc đỏ này thường không gây đau, kích thước to nhỏ, mọc tập trung hoặc rải rác. Những hạt đó là các tổ chức bạch huyết phát triển vượt mức bình thường. 
• Viêm họng teo: thường xuất hiện sau giai đoạn quá phát, các hạt ở thành sau biến mất, màn hầu và lưỡi gà mỏng đi, niêm mạc họng chuyển sang màu hồng nhạt, mỏng, teo dần, có đóng vảy vàng và khô, có các mạch máu nhỏ.

Các phương pháp điều trị viêm họng hạt

Khác với viêm họng cấp, viêm họng hạt có đặc tính dai dẳng, mãn tính và rất dễ tái phát nên khiến cho việc điều trị gặp nhiều khó khăn. Vì vậy để chữa bệnh viêm họng hạt hoàn toàn, cần phải kết hợp điều trị nguyên nhân và triệu chứng.

Điều trị nguyên nhân gây bệnh

Điều trị các nguyên nhân có thể gây viêm họng hạt:

• Khói bụi và ô nhiễm môi trường: Thường xuyên vệ sinh nhà cửa để đảm bảo không gian sống trong lành hoặc có thể sử dụng thiết bị lọc không khí nếu sinh sống trong môi trường ô nhiễm, tránh tiếp xúc với môi trường nhiều khói, bụi bẩn.
• Viêm amidan: điều trị kháng sinh. Nếu tình trạng rối loạn tái phát thường xuyên hoặc đặc biệt nghiêm trọng, có thể cân nhắc cắt amidan. Cắt amidan là một thủ thuật tương đối nhỏ và không gây nhiều đau đớn sau phẫu thuật.
• Viêm mũi dị ứng: thường được điều trị bằng thuốc xịt mũi, xịt nước muối và thuốc chữa dị ứng không kê đơn. Trong những trường hợp nặng hơn, cần đến bác sĩ chuyên khoa tai mũi họng để được tư vấn.
• Lệch vách ngăn: chỉnh hình vách ngăn để đảm bảo sự lưu thông của mũi
• Không điều trị viêm họng dứt điểm: Giải quyết triệt để các ổ viêm nhiễm ở xoang, amidan, mũi,… để tránh dịch tiết chảy xuống thành sau họng và kích thích hoạt động của nang lympho. Khi các ổ viêm được xử lý triệt để, các nang lympho quá sản sẽ có xu hướng thuyên giảm về kích thước và số lượng.
• Trào ngược dạ dày thực quản: có thể được điều trị bằng cách thay đổi lối sống, loại bỏ các yếu tố gây khởi phát bệnh như stress, béo phí, thay đổi chế độ ăn uống, … Sử dụng các thuốc ức chế bơm proton (esomeprazol hoặc omeprazole) trong trường hợp thay đổi lối sống khổng đạt được hiệu quả mong muốn.
• Cai thuốc lá và rượu bia để tránh viêm họng hạt bùng phát mạnh và tái phát thường xuyên.

Điều trị triệu chứng

Sử dụng thuốc có thể làm giảm các triệu chứng khó chịu do viêm họng hạt gây ra

• Thuốc long đờm
• Thuốc giảm đau
• Thuốc chống phù nề
• Dung dịch súc miệng kháng khuẩn

Lưu ý: không phụ thuộc hoàn toàn vào thuốc giảm triệu chứng, phải kết hợp điều trị nguyên nhân nếu không các triệu chứng của bệnh có thể tái phát sau một thời gian nhất định.

Đốt viêm họng hạt

Đối với trường hợp các hạt lympho ở thành sau họng không thuyên giảm sau khi dùng thuốc và điều trị nguyên nhân, bác sĩ có thể cân nhắc can thiệp đốt viêm họng hạt bằng nitơ lỏng, laser hoặc đốt điện.

Phương pháp này có thể loại bỏ hoàn toàn tổ chức lympho tăng sản ở thành sau họng và giảm cảm giác khó chịu, vướng chịu do viêm họng hạt gây ra.

Tuy nhiên, đây chỉ là giải pháp làm giảm tổn thương thực thể. Vẫn cần phải điều trị triệt để căn nguyên gây bệnh, để bệnh không còn bị tái phát.

Một số biện pháp hỗ trợ khác

Bên cạnh điều trị y tế, bệnh nhân nên thực hiện thêm một số biện pháp hỗ trợ để đẩy nhanh tiến độ phục hồi và giảm thiểu nguy cơ bệnh tái phát.

• Có thời gian nghỉ ngơi hợp lý, ngủ đủ giấc, hạn chế căng thẳng, stress do học tập hoặc làm việc quá sức.
• Xây dựng chế độ ăn uống hợp lý: ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng, ăn các thực phẩm giàu vitamin C nhằm tăng cường sức đề kháng, đảm bảo hệ miễn dịch luôn hoạt động khỏe mạnh và hỗ trợ ức chế nhiễm trùng, bổ sung chất lỏng, vitamin và chất xơ: ăn thêm nhiều rau xanh và hoa quả tươi vào trong bữa ăn.
• Vệ sinh răng miệng sạch sẽ hàng ngày: chải răng ít nhất 2 lần/ngày và nên súc miệng sau khi ăn trong vòng 30’. Thói quen này sẽ giúp loại bỏ vi khuẩn trong khoang miệng, ngăn chặn không để mầm bệnh lây lan xuống cổ họng.
• Rửa tay sạch sẽ bằng xà phòng trước khi ăn và sau khi tiếp xúc với người bệnh. Không dùng tay để bốc đồ ăn.
• Hạn chế la hét quá nhiều và nói với âm lượng vừa phải.
• Tránh tiếp xúc với các yếu tố kích thích như thức ăn cay nóng, mù tạt, cà ri, sa tế, mặn, phấn hoa, …
• Không hút thuốc và tránh hút thuốc thụ động
• Súc miệng và cổ họng với nước muối ấm: Khi bị đau rát họng ít nhất mỗi giờ bạn hãy súc miệng một lần với 1 thìa muối (khoảng 5 gam muối) pha với 237 ml nước lọc hoặc dùng nước muối sinh lý mỗi ngày 1 – 2 lần 
• Uống đồ uống nóng, không uống nước đá, nước lạnh.
• Uống nhiều nước để thanh lọc cơ thể, làm sạch đường hô hấp
• Tránh tiếp xúc gần với người bệnh đau họng, cảm lạnh, hoặc các bệnh viêm đường hô hấp trên khác, Đeo khẩu trang khi đi ra ngoài đường và khi đến những nơi đông người để ngăn ngừa nguy cơ bị lây nhiễm bệnh.
• Giữ ấm cơ thể, vào mùa lạnh, nên tắm bằng nước ấm ở nơi không có gió lùa. Tắm nhanh và lau khô người rồi mới mặc quần áo. Mặc đủ ấm tránh bị cảm lạnh.

Một số bác sĩ khám và điều trị viêm họng hạt

• PGS TS Nhan Trừng Sơn – Chủ tịch Hội tai mũi họng Nhi TP.HCM
• Ths Bs Nguyễn Thanh Vũ – Giảng viên khoa Y Đại học Quốc gia TP.HCM
• Bs Nguyễn Thành Đông – Phòng khám Tai mũi họng Thành Đông

Kết luận

Viêm họng hạt tuy không nguy hiểm đến tính mạng nhưng ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Do đó, khi cảm thấy những dấu hiệu bất thường ở cổ họng, người bệnh cần gặp các bác sĩ Tai – mũi – họng gần nhất để được tư vấn và hỗ trợ kịp thời.

---

Bài viết được tham khảo từ Bác sĩ Trần Bảo Ngọc và các nguồn tư liệu đáng tin cậy trong và ngoài nước. Tuy nhiên, Docosan Team khuyến khích bệnh nhân hãy tìm và đặt lịch hẹn với bác sĩ có chuyên môn để điều trị trên Docosan.com