Giun bờm ngựa: Sự thật rùng rợn về giun bờm ngựa ký sinh

Theo dõi Docosan trên

‘

Giun bờm ngựa còn được gọi là giun Gordian vì chúng giống với “Nút thắt Gordian” trong truyền thuyết Hy Lạp cổ đại. Giun lông ngựa có lợi ở mức độ nhẹ vì một tỷ lệ nhỏ dế, châu chấu và các côn trùng khác bị nhiễm bệnh và chết. Chúng vô hại với thực vật, con người và vật nuôi. Hãy cùng Doctor có sẵn tìm hiểu thêm những điều bí ẩn về loài giun này qua bài viết dưới đây.

Tổng quan về giun bờm ngựa?

Nematomorpha (thường được gọi là giun bờm ngựa hoặc giun Gordian) là một ngành động vật ký sinh có bề ngoài tương tự như giun tròn về hình thái. Hầu hết loài này có kích thước từ 100mm đến 300mm và đường kính từ 1 đến 3 mm. Giun bờm ngựa có thể được phát hiện ở những khu vực ẩm ướt như máng nước, bể bơi, suối, vũng nước và bể chứa nước. 

Giun trưởng thành sống tự do, nhưng ấu trùng lại ký sinh trên động vật chân đốt như bọ cánh cứng, gián, bọ ngựa, châu chấu và động vật giáp xác. Cái tên “Gordian” bắt nguồn từ nút thắt Gordian trong thần thoại Hy Lạp. Điều này liên quan đến thực tế là giun bờm ngựa thường cuộn mình thành những quả bóng chặt giống như nút thắt.

Đặc điểm hình thái của giun bờm ngựa

Cấu trúc cơ thể độc đáo và tính linh hoạt của giun bờm ngựa đóng một vai trò quan trọng trong khả năng phát triển và hoàn thành vòng đời của chúng, đặc biệt là trong môi trường nước:

• Cấu trúc cơ thể: Giun bờm ngựa có thân hình dài và thon, cấu trúc mỏng như sợi chỉ. Thân có dạng hình trụ và thường thuôn nhọn ở hai đầu.
• Kích thước: Kích thước của giun bờm ngựa có thể thay đổi tùy theo loài và giai đoạn sống. Giun bờm ngựa trưởng thành có thể dài từ vài mm đến hơn một mét, tùy thuộc vào loài cụ thể.
• Màu sắc: Màu sắc của giun bờm ngựa rất đa dạng, bao gồm các sắc thái nâu, đen hoặc xanh đậm. Màu sắc thường giúp chúng hòa nhập với môi trường nước.
• Các đặc tính bên ngoài: Bề mặt bên ngoài của giun bờm ngựa nhẵn và không có phần phụ hoặc các đoạn có thể nhìn thấy được, khiến chúng có vẻ ngoài khá đơn giản. Chúng không có các đoạn cơ thể riêng biệt như một số sinh vật giống giun khác.
• Linh hoạt: giun bờm ngựa có mức độ linh hoạt cao và có khả năng uốn cong cơ thể, cho phép chúng di chuyển trong nước và các sinh vật chủ.
• Độ đàn hồi: Cơ thể của giun bờm ngựa có tính đàn hồi cao, giúp chúng co giãn mà không bị gãy, rất hữu ích cho việc di chuyển và sinh tồn trong môi trường nước.

Môi trường sống thường thấy của giun bờm ngựa 

Giun bờm ngựa là loài ký sinh bắt buộc, vì vậy môi trường sống của chúng có mối liên hệ phức tạp với sự hiện diện và đặc điểm của vật chủ. Giun Gordian chủ yếu sống trong môi trường nước ngọt, môi trường sống và vòng đời của chúng có liên quan chặt chẽ với nước.

• Hệ sinh thái nước ngọt: Giun bờm ngựa chủ yếu được tìm thấy ở môi trường nước ngọt như sông, suối, ao, hồ, đầm lầy và các vùng nước ngọt khác. Chúng rất thích môi trường nước ngọt sạch sẽ và có nhiều oxy.
• Môi trường dưới nước: Những con giun này dành phần lớn cuộc đời của chúng trong môi trường nước, đặc biệt là trong giai đoạn trưởng thành và sinh sản. Môi trường sống dưới nước cung cấp các điều kiện cần thiết cho sự tồn tại, tăng trưởng và sinh sản của chúng.
• Môi trường sống phụ thuộc vào vật chủ: Giun bờm ngựa là loài ký sinh bắt buộc, nghĩa là chúng cần có vật chủ để hoàn thành vòng đời của mình. Vì vậy, môi trường sống của chúng về bản chất có liên quan đến sự hiện diện của vật chủ là côn trùng hoặc động vật không xương sống. Ấu trùng giun bờm ngựa ký sinh côn trùng, đặc biệt là côn trùng dành một phần vòng đời của chúng trong nước hoặc gần các vùng nước.
• Trứng và nơi sống của ấu trùng: Trứng do giun bờm ngựa trưởng thành đẻ ra được thả xuống nước, nơi chúng nở thành ấu trùng. Ấu trùng bơi tự do và sống trong nước cho đến khi tìm được vật chủ thích hợp.
• Vật chủ: Khi ấu trùng tìm thấy và xâm nhập vào vật chủ côn trùng thích hợp, chúng tiếp tục phát triển trong cơ thể vật chủ. Vật chủ trở thành một phần thiết yếu trong môi trường sống của ấu trùng, cung cấp môi trường cần thiết cho sự phát triển của chúng và cuối cùng biến đổi thành giun trưởng thành.

Vòng đời của giun bờm ngựa

Vòng đời của giun bờm ngựa (hay giun Gordian) rất hấp dẫn và bao gồm nhiều giai đoạn, bao gồm đẻ trứng, phát triển ấu trùng, giai đoạn ký sinh và trưởng thành sinh sản. 

1. Giai đoạn trứng: Vòng đời bắt đầu khi giun cái trưởng thành đẻ trứng. Trứng thường được đẻ trong hoặc gần các nguồn nước ngọt như ao, hồ hoặc dòng suối chảy chậm.
2. Ấp trứng: Sau khi trứng được đẻ, chúng nở thành ấu trùng bơi tự do được gọi là ấu trùng hoặc cá con.
3. Giai đoạn ấu trùng: Ấu trùng sống dưới nước và sống tự do trong môi trường nước ngọt. Chúng tích cực bơi lội để tìm kiếm vật chủ thích hợp, thường là côn trùng hoặc động vật chân đốt khác.
4. Giai đoạn ký sinh: Khi ấu trùng tìm được vật chủ thích hợp, chúng chủ động xâm nhập vào cơ thể vật chủ thông qua các lỗ hở tự nhiên như miệng, hậu môn hoặc xuyên qua thành cơ thể. Khi vào bên trong vật chủ, ấu trùng sẽ trải qua quá trình phát triển và biến thái hơn nữa. Ấu trùng tiêu thụ chất dinh dưỡng của vật chủ, sinh trưởng và phát triển thành những con giun dài, dạng sợi trong khoang cơ thể vật chủ.
5. Giai đoạn nhộng: Bên trong vật chủ, ấu trùng trải qua giai đoạn nhộng hoặc ngủ đông, trong thời gian đó chúng trưởng thành và chuyển sang giai đoạn trưởng thành. Giai đoạn này liên quan đến những thay đổi đáng kể về hình thái.
6. Giai đoạn trưởng thành: Sau giai đoạn nhộng, giun bờm ngựa trưởng thành đạt độ trưởng thành hoàn toàn bên trong vật chủ. Giun bờm ngựa trưởng thành có thân dài và giống sợi chỉ hay như những sợi tóc mỏng và sẵn sàng sinh sản.
7. Sự sinh sản: Giun bờm ngựa trưởng thành cần quay trở lại nước để sinh sản. Nó thao túng hành vi của vật chủ để buộc vật chủ đi tìm nước, thường dẫn đến việc vật chủ chết đuối trong nước. Khi vật chủ xuống nước, giun bờm ngựa chui ra khỏi vật chủ, thường xuyên qua hậu môn của vật chủ hoặc bằng cách xuyên qua thành cơ thể. 

Sau khi nổi lên, giun bờm ngựa trưởng thành bơi tự do trong nước, con đực và con cái tham gia vào các hoạt động sinh sản. Quá trình thụ tinh xảy ra bên ngoài và con cái đẻ trứng, bắt đầu lại vòng đời.

Sau đó, chu kỳ này bắt đầu lại khi trứng nở, thả ấu trùng vào nước, tiếp tục vòng đời hấp dẫn của giun bờm ngựa.

Giun bờm ngựa tác động tới vật chủ như thế nào?

Giun bờm ngựa, mặc dù có vòng đời và sinh học hấp dẫn nhưng có thể gây ra những tác động bất lợi cho vật chủ do bản chất ký sinh của chúng. Đây là cách giun bờm ngựa gây ảnh hưởng đến vật chủ của chúng:

Thao túng hành vi

Một trong những tác động nổi bật nhất của giun bờm ngựa đối với vật chủ là thao túng hành vi. Khi ấu trùng của giun bờm ngựa ký sinh trên vật chủ là côn trùng hoặc động vật chân đốt, chúng có thể kiểm soát hệ thần kinh của vật chủ, thay đổi hành vi của nó để mang lại lợi ích cho sự sống sót và sinh sản của giun.

Ký sinh trùng có thể buộc vật chủ phải tìm kiếm nguồn nước, điều này rất quan trọng cho quá trình sinh sản của giun bờm ngựa vì nó cần môi trường nước để đẻ trứng.

Làm vật chủ chết đuối

Hành vi thay đổi do giun bờm ngựa gây ra thường khiến vật chủ phải tìm kiếm nguồn nước, vì ký sinh trùng cần môi trường nước để hoàn thành vòng đời của nó.

Vật chủ, bị điều khiển bởi loài ký sinh này có thể đi vào các vùng nước như ao, hồ hoặc suối, nơi cuối cùng nó chết đuối, hỗ trợ cho giun bờm ngựa xuất hiện để sinh sản.

Tác động vật lý 

Sự hiện diện và phát triển của giun bờm ngựa bên trong cơ thể vật chủ có thể ảnh hưởng về mặt vật lý đến các cơ quan và sức khỏe của vật chủ. Việc giun tiêu thụ chất dinh dưỡng và không gian bên trong vật chủ có thể dẫn đến căng thẳng, mất dinh dưỡng và mất cân bằng sinh lý, ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe của vật chủ.

Khả năng vật chủ tử vong

Trong trường hợp nhiễm trùng nghiêm trọng hoặc khi giun bờm ngựa phát triển đến kích thước đáng kể trong vật chủ, nó có thể gây tổn thương cho các cơ quan nội tạng của vật chủ, có khả năng dẫn đến cái chết của vật chủ.

Giảm khả năng sinh sản ở vật chủ bị nhiễm bệnh

Vật chủ bị nhiễm bệnh có thể bị giảm khả năng sinh sản do giun ký sinh gây ra sự cạn kiệt nguồn dinh dưỡng của chúng. Vật chủ cái có thể sản xuất ít trứng hơn và vật chủ đực bị giảm sản xuất tinh trùng.

Gián đoạn các hoạt động bình thường

Sự hiện diện của giun bờm ngựa ký sinh có thể làm gián đoạn các hoạt động bình thường của vật chủ, ảnh hưởng đến khả năng tìm kiếm thức ăn, trốn tránh kẻ săn mồi hoặc tham gia vào các hành vi giao phối.

Giun bờm ngựa có ký sinh ở người không?

Giun bờm ngựa (giun Gordian) không ký sinh ở người. Vòng đời ký sinh của chúng đặc trưng cho côn trùng, động vật chân đốt và động vật không xương sống khác, nơi chúng thao túng hành vi của vật chủ để hỗ trợ quá trình sinh sản của chúng. Giun bờm ngựa đã tiến hóa để ký sinh trên những vật chủ cụ thể này và hoàn thành vòng đời  bên trong vật chủ.

Giun bờm ngựa ở người không ký sinh, phá hoại hoặc gây hại gì. Nếu con người tiếp xúc với giun bờm ngựa (như khi chạm vào nó), con giun này có thể tạm thời bám vào da hoặc quần áo của người đó do cử động quằn quại của nó, nhưng nó không thể ký sinh hoặc gây ra bất kỳ vấn đề sức khỏe nào ở người.

Điều cần thiết là phải xử lý giun bờm ngựa một cách cẩn thận và không nhầm lẫn chúng với các ký sinh trùng có khả năng gây hại khác. Nếu gặp giun bờm ngựa, tốt nhất bạn nên quan sát nó từ khoảng cách an toàn và tránh tiếp xúc trực tiếp để đảm bảo an toàn cho cá nhân.

Vai trò của giun bờm ngựa trong hệ sinh thái thủy sinh

Giun bờm ngựa đóng một vai trò quan trọng trong hệ sinh thái dưới nước, chủ yếu do bản chất ký sinh và tương tác với vật chủ của chúng. Dưới đây là những vai trò chính của loài giun này:

Kiểm soát số lượng 

Giun bờm ngựa ký sinh trên côn trùng và các động vật không xương sống khác, đóng vai trò điều tiết tự nhiên quần thể vật chủ của chúng.

Bằng cách kiểm soát số lượng vật chủ, chúng giúp duy trì sự cân bằng trong hệ sinh thái, ngăn ngừa tình trạng quá đông dân số và các tác động sinh thái liên quan của nó.

Kiểm soát dịch bệnh

Là sinh vật ký sinh, giun bờm ngựa có thể làm giảm sự xuất hiện và lây lan bệnh tật trong quần thể côn trùng. Bằng cách kiểm soát quần thể vật chủ, chúng gián tiếp góp phần làm giảm sự lây truyền các bệnh có thể ảnh hưởng đến cả côn trùng và các sinh vật khác trong hệ sinh thái.

Chu kỳ dinh dưỡng

Khi giun bờm ngựa xuất hiện từ vật chủ vào các vùng nước để sinh sản, chúng góp phần vào chu trình dinh dưỡng bằng cách giải phóng các chất dinh dưỡng thiết yếu, đặc biệt là nitơ và phốt pho, vào trong nước.

Những chất dinh dưỡng này được thực vật thủy sinh và tảo sử dụng, hỗ trợ sự phát triển của chúng và góp phần phát triển hệ sinh thái dưới nước.

Mắc xích trong chuỗi thức ăn

Giun bờm ngựa là một thành phần quan trọng của lưới thức ăn trong hệ sinh thái dưới nước. Chúng đóng vai trò là nguồn thức ăn cho nhiều loài săn mồi dưới nước khác nhau như cá, động vật lưỡng cư và động vật không xương sống khác, góp phần truyền năng lượng và chất dinh dưỡng qua chuỗi thức ăn.

Bảo tồn đa dạng sinh học

Bằng cách điều chỉnh quần thể côn trùng và ảnh hưởng đến hành vi của vật chủ, giun bờm ngựa góp phần gián tiếp vào việc duy trì đa dạng sinh học trong hệ sinh thái dưới nước.

Một loạt các vật chủ đa dạng và sự tương tác của chúng với giun ký sinh góp phần tạo nên một hệ sinh thái phong phú và đa dạng.

Nghiên cứu và hiểu biết khoa học

Giun bờm ngựa là đối tượng nghiên cứu khoa học, giúp các nhà nghiên cứu hiểu được các khía cạnh khác nhau của ký sinh trùng, tương tác giữa vật chủ và ký sinh trùng và sự phức tạp của vòng đời.

Nghiên cứu về giun bờm ngựa cung cấp những hiểu biết có giá trị về hệ sinh thái, hành vi và sự thích nghi của chúng, góp phần nâng cao hiểu biết rộng hơn về hệ sinh thái dưới nước.

Câu hỏi thường gặp

Giun bờm ngựa có ký sinh ở người không?

Giun bờm ngựa có những đặc điểm sinh thái rất độc đáo trong tự nhiên. Tuy nhiên, tác động của chúng lên từng vật chủ có thể rất đáng kể và là một lĩnh vực đang được nghiên cứu thêm. Tuy giun bờm ngựa không ký sinh và gây hại cho cơ thể người nhưng có nhiều loài giun sán khác xâm nhập vào cơ thể người và gây bệnh.

• https://entomology.ca.uky.edu/ef613
• https://ipm.ucanr.edu/PMG/PESTNOTES/pn7471.html
• https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1046/j.1420-9101.2002.00410.x
• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5222570/

‘