Xã hội càng phát triển, con người lại càng quan tâm hơn đến vấn đề sức khỏe tinh thần. Trong đó, stress là một tình trạng phổ biến rất được mọi người quan tâm hiện nay. Vậy dấu hiệu stress là gì và khi nào thì cần được điều trị? Hãy cùng Doctor có sẵn tìm hiểu qua bài viết dưới đây.
Tóm tắt nội dung
Stress là gì?
Từ góc độ y học và tâm lý, stress có thể được định nghĩa là một phản ứng sinh lý và tâm lý của cơ thể đối với một thay đổi hoặc một mối đe dọa nào đó. Đây là phản ứng bình thường của con người, xảy ra với tất cả mọi người.
Stress có thể có tác động cả ngắn hạn và dài hạn đối với sức khỏe thể chất và tinh thần. Trong ngắn hạn, stress làm giải phóng các hormon cortisol và adrenalin vào máu, giúp tăng sự tập trung, tỉnh táo và có thể nâng cao hiệu suất làm việc. Tuy nhiên, stress kéo dài hoặc mãn tính có thể dẫn đến kết quả tiêu cực về sức khỏe.
Do đó, hiểu và nhận biết dấu hiệu stress để quản lý căng thẳng là rất quan trọng để duy trì sức khỏe tổng thể của chúng ta.
Những nguyên nhân gây stress thường gặp
Có rất nhiều nguyên nhân khác nhau có thể dẫn đến stress, dưới đây là một số nguyên nhân phổ biến nhất được ghi nhận:
- Công việc: Khối lượng công việc nặng nhọc, thời gian dài, công việc không ổn định, xung đột với đồng nghiệp hoặc cấp trên, kỳ vọng về hiệu suất công việc,… có thể góp phần gây ra những dấu hiệu stress.
- Áp lực học tập: Sinh viên học sinh thường phải đối mặt với căng thẳng đáng kể do áp lực học tập. Nhu cầu học tập tốt, đáp ứng đúng thời hạn, chuẩn bị cho kỳ thi và quản lý kỳ vọng từ giáo viên, từ phụ huynh hoặc từ chính họ có thể tạo ra mức độ stress cao.
- Khó khăn tài chính: Các vấn đề tài chính, chẳng hạn như nợ nần, thất nghiệp hoặc không có khả năng đáp ứng các nghĩa vụ tài chính, có thể là nguyên nhân gây stress đáng kể cho các cá nhân và gia đình và dẫn đến nhiều dấu hiệu stress.
- Các vấn đề về mối quan hệ: Những khó khăn trong các mối quan hệ, dù là với bạn đời, thành viên gia đình hay bạn bè, đều có thể gây ra stress đáng kể. Các cuộc cãi vã, xung đột, hay sự gián đoạn trong giao tiếp trong các mối quan hệ đều có thể góp phần làm tăng mức độ căng thẳng của mỗi cá nhân.
- Những thay đổi lớn trong cuộc sống: Những sự kiện quan trọng trong cuộc đời, chẳng hạn như kết hôn, ly hôn, chuyển nhà, bắt đầu công việc mới hoặc mất người thân,… đều có thể gây ra stress cao độ. Những sự kiện này thường kéo theo những thay đổi lớn trong cuộc sống của một người, kèm theo đó là những điều không chắc chắn và những thử thách về mặt cảm xúc, do đó chúng có thể dẫn đến nhiều dấu hiệu stress khác nhau.
- Sức khỏe: Các vấn đề liên quan đến sức khỏe, dù là bản thân hay trong gia đình cũng thường là nguyên nhân phổ biến dẫn đến stress. Việc phải đối mặt với tình trạng sức khỏe xấu của bản thân hoặc gánh nặng chăm sóc người thân mắc bệnh có thể đòi hỏi nhiều nỗ lực về mặt cảm xúc và thể chất, đặc biệt trong các tình huống bệnh mãn tính hoặc đe dọa tính mạng.
- Trải nghiệm đau thương: Những sự kiện đau thương trong quá khứ, chẳng hạn như bị lạm dụng thể chất hoặc tinh thần, tai nạn hoặc thiên tai,… có thể có tác động lâu dài đến cá nhân và gây ra tình trạng stress kéo dài.
Trên thực tế, hững nguyên nhân gây căng thẳng này có thể tương tác và kết hợp với nhau, làm tăng thêm mức độ căng thẳng chung của một cá nhân. Nhận biết dấu hiệu của stress và xác định cụ thể nguyên nhân của nó là điều cần thiết để quản lý stress một cách hiệu quả nhất.
Dấu hiệu stress
Stress có thể biểu hiện dưới nhiều biểu hiện và triệu chứng thể chất khác nhau, gây ra sự hao mòn cho cơ thể. Dưới đây là những dấu hiệu stress về mặt thể chất, cảm xúc, nhận thức và hành
Dấu hiệu stress về mặt thể chất
- Nhức đầu hoặc đau nửa đầu.
- Căng cơ hoặc đau.
- Mệt mỏi hoặc kiệt sức.
- Rối loạn giấc ngủ, chẳng hạn như mất ngủ hoặc ngủ quên.
- Các vấn đề về tiêu hóa, bao gồm đau bụng, buồn nôn hoặc thay đổi khẩu vị.
- Tăng nhịp tim hoặc đánh trống ngực.
- Đổ mồ hôi hoặc run rẩy.
- Hệ thống miễn dịch suy yếu, dẫn đến bệnh tật thường xuyên hơn.
Dấu hiệu trên khía cạnh cảm xúc của stress
- Tăng sự khó chịu, ủ rũ hoặc kích động.
- Cảm thấy choáng ngợp hoặc không thể đối phó.
- Lo lắng hoặc cảm giác khó chịu.
- Trầm cảm hoặc tâm trạng thấp.
- Nhạy cảm về mặt cảm xúc hoặc thay đổi tâm trạng thường xuyên.
- Giảm khả năng thư giãn hoặc tận hưởng các hoạt động.
Dấu hiệu trên nhận thức của stress
- Suy nghĩ vội vã hoặc lo lắng liên tục.
- Khó tập trung hoặc đưa ra quyết định.
- Vấn đề về trí nhớ hoặc hay quên.
- Giảm khả năng sáng tạo hoặc giải quyết vấn đề.
- Suy nghĩ tiêu cực, bi quan hoặc tự phê bình quá mức.
Dấu hiệu stress trên hành vi
- Thay đổi khẩu vị (ăn nhiều hơn hoặc ít hơn bình thường).
- Rối loạn giấc ngủ (mất ngủ, ngủ không yên hoặc ngủ quá nhiều).
- Rút lui hoặc cô lập bản thân khỏi xã hội.
- Tăng cường sử dụng các chất gây nghiện (ví dụ: rượu, ma túy) như một cơ chế đối phó.
- Trì hoãn hoặc trốn tránh trách nhiệm.
- Bồn chồn hoặc bồn chồn.
- Thói quen gây lo lắng (cắn móng tay, đi tới đi lui, giật tóc,…).
Chẩn đoán stress như thế nào?
Vì stress mang tính chủ quan nên thường rất khó đo lường. Chỉ người trải qua stress mới có thể xác định liệu nó có thực sự hiện diện trong họ hay không và nếu có thì tình trạng đó nghiêm trọng đến mức nào. Viết nhật ký hoặc sử dụng các công cụ đánh giá căng thẳng, chẳng hạn như bảng câu hỏi hoặc đánh giá trực tuyến, có thể giúp cung cấp cái nhìn sâu sắc về sự hiện diện và mức độ nghiêm trọng của các dấu hiệu stress.
Trên khía cạnh y tế, bác sĩ hoặc các chuyên gia tâm lý thường sử dụng các câu hỏi để hiểu sự căng thẳng của bạn và điều đó ảnh hưởng đến cuộc sống của bạn như thế nào. Nếu bạn bị stress mãn tính, bác sĩ của bạn có thể đánh giá thêm các dấu hiệu stress khác như đau đầu, căng cơ,
Ảnh hưởng của stress lâu dài nếu không được điều trị?
Khi nhận thấy các dấu hiệu stress trên, bạn nên tìm cách để khắc phục và vượt qua càng sớm càng tốt. Nếu không được điều trị, stress lâu dài có thể gây ra những ảnh hưởng bất lợi đáng kể đến cả sức khỏe thể chất và tinh thần của bạn.
Lượng hormone cơ thể tiết ra khi stress tăng cao kéo dài có thể dẫn đến tăng huyết áp, bệnh tim và hệ thống miễn dịch suy yếu, khiến cá nhân dễ mắc bệnh hơn. Bên cạnh đó, stress kéo dài có thể làm suy giảm chức năng nhận thức, ảnh hưởng đến trí nhớ, sự tập trung và khả năng ra quyết định. Nó có thể làm gián đoạn giấc ngủ, dẫn đến mệt mỏi mãn tính và giảm chất lượng cuộc sống.
Stress cũng góp phần vào sự phát triển hoặc làm trầm trọng thêm các tình trạng sức khỏe tâm thần như rối loạn lo âu, trầm cảm và kiệt sức. Ngoài ra, các dấu hiệu stress không được khắc phục kịp thời có thể làm căng thẳng các mối quan hệ, cản trở hoạt động nghề nghiệp và làm giảm sức khỏe tổng thể của một người. Tìm kiếm sự hỗ trợ thích hợp và thực hiện các kỹ thuật quản lý căng thẳng là rất quan trọng để giảm thiểu những tác động lâu dài tiềm ẩn này.
Làm thế nào để đối phó với stress?
Để đối phó với stress, bao gồm sự kết hợp của các chiến lược có thể được điều chỉnh cho phù hợp với từng cá nhân. Dưới đây là một số kỹ thuật phổ biến giúp ứng phó với những dấu hiệu stress nhẹ:
- Thực hiện các phương pháp thư giãn: Hãy thử các hoạt động thư giãn như thiền, yoga, thái cực quyền, các bài tập thở và thư giãn cơ bắp. Những phương pháp này thường được hướng dẫn trong nhiều ứng dụng điện thoại thông minh cũng như tại nhiều phòng tập thể dục và trung tâm cộng đồng.
- Ưu tiên việc chăm sóc bản thân: Dành thời gian cho các hoạt động bạn thích, chẳng hạn như đọc sách, nghe nhạc, tắm hoặc tham gia vào các sở thích. Chăm sóc bản thân là một trong những cách quan trọng để giảm các dấu hiệu bị stress.
- Duy trì lối sống lành mạnh: Bao gồm chế độ ăn uống cân đối, tập thể dục đều đặn và ngủ đủ giấc. Những điều này giúp cơ thể và tâm trí mạnh mẽ hơn để đối phó với các dấu hiệu bị stress.
- Tập thể dục: Tập thể dục thường xuyên, chẳng hạn như đi bộ, chạy bộ, khiêu vũ hoặc yoga, có thể giải phóng endorphin, cải thiện tâm trạng và giảm mức độ căng thẳng. Hãy duy trì tập thể dục hằng ngày để phòng ngừa các dấu hiệu stress.
- Tìm kiếm sở thích và hoạt động giải trí: Dành thời gian cho các hoạt động yêu thích, như đọc sách, nghe nhạc, tham gia các hoạt động sáng tạo, hoặc đi dạo trong thiên nhiên. Đặt mục tiêu và thưởng cho bản thân sau khi hoàn thành những công việc trên.
- Thúc đẩy suy nghĩ tích cực: Hãy học cách chấp nhận rằng bạn không thể kiểm soát mọi thứ đến với mình và tìm cách buông bỏ những nỗi lo lắng và căng thẳng trong những tình huống mà bạn không thể thay đổi. Bên cạnh đó, hãy sống tích cực và thực hành lòng biết ơn, nhận ra mỗi ngày đều có những điều tốt đẹp dù là nhỏ nhặt vẫn đang đến với cuộc sống của bạn.
- Tìm kiếm sự hỗ trợ: Hãy kết nối với những người có thể khiến bạn bình tĩnh và cảm thấy hạnh phúc, hỗ trợ tinh thần và giúp đỡ bạn những điều thiết thực. Đó có thể là một người bạn, một thành viên trong gia đình hoặc thậm chí là một người hàng xóm biết lắng nghe. Việc chia sẻ với người khác thay vì giữ một mình sẽ giúp căng thẳng của bạn không trở nên quá sức chịu đựng.
Lưu ý rằng mỗi người có cách đối phó với stress riêng, và không có một phương pháp duy nhất phù hợp cho tất cả mọi người. Hãy tìm ra những cách làm mà bạn cảm thấy thoải mái và hiệu quả nhất trong việc giảm căng thẳng và duy trì sự cân bằng trong cuộc sống.
Dấu hiệu stress nào nên được điều trị?
Nếu dấu hiệu stress nặng nề hơn và bắt đầu cản trở cuộc sống hàng ngày của bạn, khiến bạn phải sử dụng ma túy hoặc rượu để đối phó hoặc thậm chí có ý nghĩ làm tổn thương bản thân thì hãy cân nhắc tìm kiếm sự hỗ trợ từ chuyên gia sức khỏe tâm thần, người có thể cung cấp hướng dẫn và chiến lược đối phó cụ thể.
Viện Tâm Lý Sunnycare là một trong những đơn vị tâm lý uy tín hàng đầu tại Việt Nam. Sunnycare thực hiện chức năng tham vấn – trị liệu tâm lý chuyên sâu cho hầu hết các vấn đề liên quan đến đời sống tinh thần như: tình yêu, hôn nhân gia đình, stress, trầm cảm, các rối loạn tâm lý, tâm lý trẻ em, nghề nghiệp, định hướng phát triển bản thân, giáo dục kỹ năng sống cho thanh thiếu niên,…
Nếu bạn nhận thấy bản thân có những dấu hiệu stress vượt quá tầm kiểm soát, Sunnycare là một lựa chọn đáng tin cậy mà bạn có thể tìm đến. Tại đây bạn sẽ được tư vấn dịch vụ 24/7 với những chuyên gia tâm lý có nhiều năm kinh nghiệm. Sunnycare luôn tự hào là người bạn đồng hành cho bất cứ ai đang gặp vấn đề tâm lý, đem đến trải nghiệm giúp bạn được là chính mình với quy trình hỗ trợ khoa học và chuyên nghiệp nhất.
Câu hỏi thường gặp
Dấu hiệu nào thể hiện bạn đang bị stress?
Các dấu hiệu stress có thể bao gồm cáu kỉnh, thay đổi tâm trạng, khó tập trung, thay đổi khẩu vị hoặc kiểu ngủ, căng cơ, mệt mỏi và bệnh tật thường xuyên. Những thay đổi về cảm xúc và hành vi, chẳng hạn như lo lắng, cai nghiện và tăng sử dụng chất gây nghiện, cũng có thể cho thấy sự stress.
Dấu hiệu bị stress khi mang thai?
Các dấu hiệu stress khi mang thai cũng tương tự như trên. Điều quan trọng là người mang thai phải tìm kiếm sự hỗ trợ và liên lạc với các nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe nếu gặp căng thẳng quá mức khi mang thai.
Stress là dấu hiệu của bệnh gì?
Bản thân stress không phải là một căn bệnh nhưng nó có thể góp phần vào sự phát triển hoặc làm trầm trọng thêm các tình trạng sức khỏe thể chất và tinh thần khác nhau như bệnh tim mạch, rối loạn hệ thống miễn dịch, rối loạn tiêu hóa, rối loạn lo âu, trầm cảm và các vấn đề sức khỏe tâm thần khác.
Stress là một vấn đề phổ biến trong xã hội hiện đại ngày nay. Nhận biết dấu hiệu stress và hiểu rõ nguyên nhân gây stress là điều cần thiết để phát triển các chiến lược đối phó hiệu quả và duy trì sức khỏe tổng thể. Bài viết này được tham khảo từ các tài liệu uy tín trong và ngoài nước, hy vọng giúp bạn đọc có một cái nhìn tổng thể cho tình trạng tâm lý này.
