Quá trình giao tiếp cho phép con người truyền đạt thông tin, bày tỏ ý tưởng và cảm xúc của bản thân cũng như hiểu được suy nghĩ, cảm xúc và ý tưởng của người khác. Hội chứng rối loạn giao tiếp có thể ảnh hưởng đến quá trình giao tiếp thông qua những tác động đến ngôn ngữ, lời nói và thính giác.
Rối loạn giao tiếp thường xuất hiện ở trẻ em trong giai đoạn đầu phát triển, trong khi người lớn thường mắc chứng rối loạn giao tiếp xã hội do các tình trạng khác, chẳng hạn như đột quỵ hoặc chấn thương não. Vậy rối loạn giao tiếp là gì? Nguyên nhân và cách điều trị như thế nào? Hãy cùng Doctor có sẵn tìm hiểu về dấu hiệu, nguyên nhân và cách khắc phục trong bài viết dưới đây.
Tóm tắt nội dung
Rối loạn giao tiếp là gì?
Rối loạn giao tiếp là nhóm các tình trạng liên quan đến các vấn đề về tiếp nhận, xử lý, truyền đạt và thấu hiểu các dạng thông tin khác nhau trong giao tiếp. Hội chứng rối loạn giao tiếp ảnh hưởng đến thính giác, lời nói và ngôn ngữ đến mức có thể làm gián đoạn khả năng giao tiếp bình thường.
Rối loạn giao tiếp có thể biểu hiện sớm trong quá trình phát triển của trẻ hoặc một tình trạng bệnh lý nào đó có thể khiến hội chứng này phát triển ở độ tuổi lớn hơn. Có nhiều loại rối loạn giao tiếp xã hội khác nhau.
Phân loại rối loạn giao tiếp
Theo Hiệp hội Ngôn Ngữ Nghe Nói Hoa Kỳ (American Speech-Language-Hearing Association, ASHA), rối loạn giao tiếp được chia thành 4 nhóm:
Rối loạn lời nói
Rối loạn lời nói ảnh hưởng đến giọng nói, bao gồm:
- Rối loạn phát âm: Thay đổi, thay thế hoặc biến dạng các từ làm lời nói khó hiểu hơn.
- Rối loạn lưu loát: Tốc độ hoặc nhịp điệu nói không đều.
- Rối loạn giọng nói: Cao độ, âm lượng hoặc độ dài giọng nói bất thường.
Rối loạn ngôn ngữ
Rối loạn ngôn ngữ ảnh hưởng đến cách sử dụng lời nói hoặc viết, bao gồm:
- Âm vị học (âm thanh tạo nên hệ thống ngôn ngữ).
- Hình thái (cấu trúc và cấu trúc của từ).
- Cú pháp (cách hình thành câu).
- Rối loạn nội dung ngôn ngữ, ảnh hưởng đến ngữ nghĩa (ý nghĩa của từ và câu).
- Rối loạn chức năng ngôn ngữ, ảnh hưởng đến tính thực dụng (sử dụng các lời nói không phù hợp).
Rối loạn thính giác
Rối loạn thính giác là kết quả của sự suy giảm độ nhạy của hệ thống thính giác. Điều này liên quan đến những khó khăn trong việc phát hiện, nhận biết và phân biệt thông tin thính giác. Người bị rối loạn thính giác có thể bị điếc hoặc mất thính lực một phần.
Rối loạn trung tâm xử lý thính giác (CAPD)
Theo ASHA, CAPD xuất phát từ các vấn đề trong việc xử lý thông tin thính giác ở vùng não chịu trách nhiệm giải thích các tín hiệu thính giác. Ảnh hưởng đến cách phân tích và sử dụng dữ liệu trong tín hiệu thính giác.
Các phân loại khác
Theo Cẩm nang Chẩn đoán và Thống kê Rối loạn Tâm thần (DSM-5), phân loại rối loạn giao tiếp thành 4 loại:
- Rối loạn ngôn ngữ: Khó khăn trong việc tiếp thu và sử dụng ngôn ngữ nói, viết, ngôn ngữ ký hiệu hoặc các phương thức ngôn ngữ khác.
- Rối loạn lời nói: Những rối loạn này liên quan đến việc khó tạo ra lời nói, có thể khiến lời nói trở nên khó hiểu hoặc cản trở khả năng giao tiếp hiệu quả.
- Rối loạn nói lắp ở trẻ: Thuật ngữ này đề cập đến các vấn đề về khả năng nói lưu loát và trôi chảy không phù hợp với lứa tuổi của trẻ.
- Rối loạn giao tiếp xã hội: Khó khăn trong việc hiểu và sử dụng giao tiếp bằng lời nói hoặc ngôn ngữ ký hiệu cho các mục đích xã hội.
Một số địa chỉ điều trị rối loạn giao tiếp uy tín
Để điều trị rối loạn giao tiếp, cần có sự tư vấn, theo dõi của bác sĩ chuyên khoa hoặc chuyên gia bệnh học về ngôn ngữ. Hãy cân nhắc lựa chọn các cơ sở uy tín để đảm bảo quá trình điều trị an toàn và hiệu quả. Một số địa chỉ điều trị uy tín bạn có thể tham khảo sau đây:
Viện Tâm lý Giáo dục BrainCare
Viện tâm lý giáo dục Braincare hướng tới trở thành đơn vị dẫn đầu về lĩnh vực chăm sóc sức khỏe tinh thần tại Việt Nam, góp phần thay đổi nhận thức của cộng đồng về sức khỏe tinh thần. Phòng khám cung cấp dịch vụ khám và điều trị rối loạn giao tiếp với sự tư vấn tận tình bởi các bác sĩ, tiến sĩ đầu ngành về tâm lý, tâm thần với hơn 15 năm kinh nghiệm.
Phòng khám Chuyên khoa Tâm Thần kinh BS. Đặng Thế Ân
Phòng khám Chuyên khoa Tâm Thần Kinh được BS. Đặng Thế Ân thành lập vào năm 2013 cho đến nay, bác sĩ luôn một lòng vì bệnh nhân và được bệnh nhân đánh giá cao. Với chuyên môn điều trị các bệnh về tâm thần kinh, nếu có nhu cầu trong việc điều trị rối loạn giao tiếp, bạn có thể hoàn toàn an tâm khi đến thăm khám và tư vấn với BS. Đặng Thế Ân.
Phòng khám Chuyên khoa Tâm Thần – TS. BS. Nguyễn Thành Quang
Phòng khám chuyên khoa Tâm thần – TS. BS. Nguyễn Thành Quang được thành lập vào năm 2003. Với 30 năm kinh nghiệm trong khám và điều trị các bệnh tâm thần kinh, bác sĩ Quang luôn thấu hiểu và đồng cảm với nỗi đau mà người bệnh đang gánh chịu. Tại phòng khám việc điều trị rối loạn giao tiếp với môi trường thoải mái, dễ chịu, giúp bệnh nhân tham gia tích cực vào quá trình điều trị và chăm sóc sức khỏe của mình.
Nguyên nhân gây rối loạn giao tiếp
Hầu hết các rối loạn giao tiếp đều không rõ nguyên nhân, những nguyên nhân có thể bao gồm:
- Tiếp xúc với chất độc khi còn trong bụng mẹ.
- Chấn thương sọ não hoặc khối u ở vùng não chịu trách nhiệm giao tiếp.
- Đột quỵ và các rối loạn thần kinh khác.
- Khiếm khuyết về cấu trúc, chẳng hạn như sứt môi hoặc hở hàm ếch.
- Chấn thương dây thanh âm.
- Bệnh do virus.
- Di truyền.
Rối loạn giao tiếp thường gặp ở trẻ em. Gần 1 trong 12 trẻ em ở Hoa Kỳ mắc một số dạng rối loạn giao tiếp. Tỷ lệ này cao nhất ở trẻ em từ 3 – 6 tuổi và giảm ở độ tuổi lớn hơn.
Theo một nghiên cứu năm 2016, có bằng chứng chắc chắn cho thấy chứng rối loạn ngôn ngữ có tính di truyền trong gia đình. Do đó, tiền sử gia đình là một yếu tố nguy cơ đáng kể dẫn đến rối loạn giao tiếp. Nghiên cứu tương tự cho thấy nam giới có nhiều khả năng mắc chứng rối loạn ngôn ngữ hơn nữ giới.
Một số tình trạng nhất định khiến một người có nguy cơ mắc hội chứng rối loạn giao tiếp như bất lực ngôn ngữ (aphasia), chứng mất phối hợp động tác (apraxia) và chứng loạn vận ngôn (dysarthria). Theo Hiệp hội Aphasia (The National Aphasia Association) khoảng 25 – 40% số người từng bị đột quỵ sẽ mắc chứng bất lực ngôn ngữ.
Biểu hiện của rối loạn giao tiếp
Một số biểu hiện của hội chứng rối loạn giao tiếp như sau:
Triệu chứng rối loạn lời nói
- Lặp lại các từ, nguyên âm hoặc âm thanh.
- Khó tạo ra âm thanh, ngay cả khi người đó biết mình muốn nói gì.
- Kéo dài âm hoặc kéo dài từ.
- Thêm, bớt hoặc thay thế từ hoặc âm thanh.
- Cử động đầu giật hoặc chớp mắt quá nhiều khi nói chuyện.
- Thường xuyên dừng lại khi nói chuyện.
Triệu chứng rối loạn ngôn ngữ
- Lạm dụng các từ đệm như “ừm” và “ờ” vì không thể nhớ lại từ.
- Biết và sử dụng ít từ hơn so với các bạn cùng lứa.
- Khó hiểu các khái niệm và ý tưởng.
- Khó học từ mới.
- Khó khăn trong vấn đề sử dụng từ ngữ và hình thành câu để giải thích hoặc mô tả điều gì đó.
- Nói các từ không đúng thứ tự.
- Khó khăn trong việc hiểu hướng dẫn và trả lời câu hỏi.
Hãy tìm gặp bác sĩ chuyên khoa nếu xuất hiện triệu chứng rối loạn giao tiếp:
Triệu chứng rối loạn thính giác
- Yêu cầu người khác lặp lại những gì họ nói một cách chậm hơn, rõ ràng hơn.
- Nói to hơn bình thường.
- Giọng nói và các âm thanh khác bị bóp nghẹt, khó nghe.
- Tự ti khi giao tiếp ở môi trường xã hội.
- Khó hiểu từ, đặc biệt là trong môi trường ồn ào
Triệu chứng rối loạn trung tâm xử lý thính giác (CAPD)
- Khó định vị âm thanh.
- Khó hiểu những từ mà mọi người nói quá nhanh hoặc trong môi trường ồn ào.
- Khó khăn trong vấn đề hiểu và làm theo lời nói nhanh.
- Khó học bài hát.
- Thiếu kỹ năng về âm nhạc và ca hát.
- Khó khăn khi học một ngôn ngữ mới.
- Gặp vấn đề chú ý, dễ bị phân tâm.
Chẩn đoán rối loạn giao tiếp
Bác sĩ sẽ cần thực hiện kiểm tra thể chất để chẩn đoán rối loạn giao tiếp. Bài kiểm tra này liên quan đến việc kiểm tra tai, mũi, họng. Nếu nghi ngờ có rối loạn giao tiếp, bác sĩ sẽ phối hợp với bác sĩ chuyên khoa thần kinh hoặc nhà nghiên cứu bệnh lý về ngôn ngữ để đưa ra chẩn đoán chính xác.
Các xét nghiệm chẩn đoán rối loạn giao tiếp có thể bao gồm:
- Kiểm tra thính lực.
- Khám thần kinh.
- Nội soi mũi họng, sử dụng ống sợi quang linh hoạt có camera.
- Kiểm tra tâm lý để đánh giá hiệu suất tư duy và khả năng suy luận logic.
- Kiểm tra tâm lý để đánh giá khả năng nhận thức.
- Đánh giá tâm thần, xem xét vấn đề về cảm xúc và hành vi.
- Đánh giá lời nói và ngôn ngữ.
- Xét nghiệm hình ảnh, chẳng hạn như chụp MRI hoặc CT.
Tìm kiếm chuyên gia tư vấn và cải thiện rối loạn giao tiếp
Phương pháp điều trị rối loạn giao tiếp
Để điều trị rối loạn giao tiếp cần có sự tư vấn và theo dõi của bác sĩ chuyên khoa hoặc chuyên gia bệnh học về ngôn ngữ. Cách tiếp cận cụ thể sẽ phụ thuộc vào loại và mức độ nghiêm trọng của chứng rối loạn giao tiếp.
Bác sĩ chuyên khoa hoặc chuyên gia bệnh học về ngôn ngữ sẽ phối hợp với điều trị phục hồi chức năng để giải quyết các kỹ năng liên quan khác trước hoặc song song với các buổi trị liệu ngôn ngữ.
Tùy thuộc vào mục tiêu, có thể khắc phục, phát huy các kỹ năng hoặc dạy hình thức giao tiếp thay thế, chẳng hạn như phương pháp giao tiếp tăng cường và thay thế (Augmentative and Alternative Communication – AAC) hoặc ngôn ngữ ký hiệu.
Đối với trẻ em, tốt nhất nên bắt đầu điều trị càng sớm càng tốt. Bác sĩ chuyên khoa hoặc chuyên gia bệnh học về ngôn ngữ có thể giúp bệnh nhân xây dựng những điểm mạnh hiện có. Việc điều trị có thể bao gồm các kỹ thuật khắc phục để cải thiện các kỹ năng còn yếu. Các hình thức giao tiếp thay thế như ngôn ngữ ký hiệu cũng có thể được học.
Điều trị theo nhóm có thể cho phép bệnh nhân cải thiện các kỹ năng trong một môi trường an toàn. Việc điều trị thường có sự tham gia của cả gia đình, các chuyên gia chăm sóc sức khỏe và giáo viên để có cách tiếp cận mang tính cá nhân hóa cao.
Tìm chuyên gia tâm lý giúp bạn cải thiện chứng rối loạn giao tiếp:
Câu hỏi thường gặp
Rối loạn giao tiếp xã hội có trị được không?
Tùy thuộc vào nguyên nhân gây ra rối loạn giao tiếp. Các liệu trình điều trị về ngôn ngữ và cải thiện các chức năng liên quan có thể mang đến sự cải thiện trong giao tiếp. Tuy nhiên kết quả như thế nào còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố, nếu có bất kỳ triệu chứng nào liên quan đến rối loạn giao tiếp hãy đến thăm khám sớm nhất có thể.
Chứng rối loạn giao tiếp ở trẻ là do đâu?
Hầu hết các rối loạn giao tiếp đều không rõ nguyên nhân, có thể do sự tiếp xúc với chất độc khi còn trong bụng mẹ, khiếm khuyết về cấu trúc, chẳng hạn như sứt môi hoặc hở hàm ếch, bệnh do virus hoặc do di truyền,…
Làm thế nào để nói chuyện với người mắc chứng rối loạn giao tiếp?
Hãy đảm bảo đủ kiên nhẫn và thấu hiểu, bạn có thể nói những câu đơn giản, giảm tốc độ nói, nhấn mạnh vào từ khóa hoặc có thể giao tiếp bằng hình vẽ, cử chỉ, hành động. Cho bệnh nhân có thời gian để tiếp thu và xử lý, không nên nóng vội, có thể giảm bớt tiếng ồn xung quanh để bệnh nhân cảm thấy an toàn.
Hy vọng qua bài viết này, bạn có thể phần nào hiểu rõ hơn về nguyên nhân cũng như cách điều trị rối loạn giao tiếp. Nếu có nhu cầu tư vấn, xin vui lòng đặt lịch khám với bác sĩ trên docosan.com
