Mắt nhược thị là tình trạng mắt bị giảm thị lực do sự phát triển thị giác không bình thường trong giai đoạn đầu đời. Đây là nguyên nhân hàng đầu gây giảm thị lực ở trẻ em và hiếm khi ảnh hưởng đến cả 2 mắt. Nếu được chẩn đoán và điều trị kịp thời trước 6 tuổi, trẻ có khả năng cao cải thiện được tình trạng thị lực. Hãy cùng Docosan tìm hiểu ngay sau đây nhé!
Tóm tắt nội dung
Mắt nhược thị là gì?
Nhược thị (đôi khi còn được gọi là mắt lười) là tình trạng mắt bị giảm thị lực trong giai đoạn đầu đời do sự thay đổi đường dẫn truyền thần kinh từ mắt đến não vì một nguyên nhân nào đó không thể xử lý các tín hiệu mà mắt bị ảnh hưởng truyền đến. Tình trạng này thường xảy ra ở một bên mắt và hiếm khi ở cả 2 mắt. Mắt bị ảnh hưởng thường nhận tín hiệu thị giác ít hơn. Dẫn đến khả năng làm việc cùng nhau của cả 2 mắt bị giảm sút và não bộ ngăn chặn hoặc loại bỏ thông tin từ mắt yếu hơn gây nên tình trạng nhược thị.
Bệnh nhược thị được chia làm 2 loại chính:
- Nhược thị chức năng: là tình trạng thị lực của mắt có thể cải thiện và phục hồi chức năng sau một thời gian điều trị.
- Nhược thị thực thể: là tình trạng mắt không thể phục hồi hoàn toàn để trở về bình thường được.
Nguyên nhân
Bất cứ điều gì làm cản trở tầm nhìn hoặc thay đổi thị trường của một trong hai mắt hoặc cả hai mắt đều là gây bệnh nhược thị. Một số nguyên nhân phổ biến của tình trạng này bao gồm:
- Mất cân bằng cơ vận nhãn (bệnh mắt lác): Nguyên nhân phổ biến nhất của mắt lác là sự mất cân bằng trong 6 cơ vận nhãn. Sự mất cân bằng này có thể làm cho một hoặc hai mắt nhìn theo các hướng vào trong, ra ngoài, lên trên hay xuống dưới và ngăn cản 2 mắt hoạt động cùng nhau.
- Tật khúc xạ: Sự khác biệt đáng kể giữa các mức độ của tật khúc xạ ở mỗi mắt – thường là do viễn thị nhưng đôi khi do cận thị hoặc loạn thị – có thể dẫn đến bệnh nhược thị. Kính hoặc kính áp tròng thường được sử dụng để điều chỉnh các vấn đề khúc xạ này. Ở một số trẻ em nhược thị là do sự kết hợp của bệnh mắt lác và các vấn đề khúc xạ.
- Sự cản trở đường đi của ánh sáng tới võng mạc: Một bên mắt có vấn đề – chẳng hạn như bệnh đục thủy tinh thể, sụp mi, sẹo giác mạc – có thể ngăn cản tầm nhìn của mắt, lâu ngày gây nhược thị nếu không điều trị. Giảm thị lực ở trẻ sơ sinh cần được điều trị khẩn cấp để ngăn ngừa mất thị lực vĩnh viễn. Đây thường là loại nhược thị nghiêm trọng nhất.
Dấu hiệu và triệu chứng
Các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh nhược thị bao gồm:
- Bệnh mắt lác (hay còn gọi mắt lé): là tình trạng 2 mắt nhìn về 2 hướng khác nhau, dường như không hoạt động cùng nhau.
- Hay than mỏi mắt.
- Nheo hoặc nhắm mắt để nhìn rõ vật.
- Nghiêng đầu, vẹo cổ hoặc cố gắng nhìn gần vật thể.
- Mắc các tật khúc xạ: có thể cận thị, viễn thị hay loạn thị.
- Soi gương hoặc người đối diện nhìn thấy mắt bị đục các phần trong suốt của mắt.
Đôi khi bệnh nhược thị không biểu hiện rõ nếu không đi khám mắt do người bệnh thường bỏ qua các dấu hiệu và triệu chứng nhỏ nếu không để ý nhận ra sự thay đổi kịp thời có thể làm nặng thêm tình trạng bệnh.
Chẩn đoán
Bác sĩ sẽ tiến hành khám mắt tổng quát một cách kĩ lưỡng, kiểm tra tình trạng sức khỏe của mắt, bệnh mắt lé, so sánh điểm khác biệt thị lực giữa hai mắt hay thị lực kém đồng bộ ở cả hai mắt. Phương pháp được sử dụng để kiểm tra thị lực tùy thuộc vào độ tuổi và giai đoạn phát triển của trẻ:
- Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ dưới 3 tuổi: Đèn soi đáy mắt ở khoãng cách 30 cm so với mắt có thể được sử dụng để phát hiện bệnh đục thủy tinh thể. Các bài kiểm tra khác có thể đánh giá khả năng nhìn của trẻ sơ sinh hoặc trẻ nhỏ chưa thể nói được bằng cách cho trẻ nhìn theo một vật thể đang chuyển động.
- Trẻ em từ 3 tuổi trở lên: Các bài kiểm tra sử dụng hình ảnh hoặc chữ cái có thể đánh giá thị lực của trẻ. Lần lượt từng mắt được che để kiểm tra mắt còn lại.
Điều trị nhược thị
Điều quan trọng là bắt đầu điều trị bệnh nhược thị càng sớm càng tốt từ thời thơ ấu, khi các kết nối thần kinh phức tạp giữa mắt và não đang dần hình thành. Kết quả tốt nhất xảy ra khi điều trị bắt đầu trước 7 tuổi, mặc dù có nghiên cứu cho rằng một nửa số trẻ em từ 7 đến 17 tuổi vẫn đáp ứng với điều trị. Các lựa chọn điều trị tùy thuộc vào nguyên nhân gây ra chứng nhược thị và mức độ ảnh hưởng đến thị lực của tình trạng này. Bác sĩ có thể đề nghị:
- Kính mắt: Kính hoặc kính áp tròng có thể điều chỉnh các vấn đề như cận thị, viễn thị hoặc loạn thị dẫn đến bệnh nhược thị.
- Miếng dán mắt: Để kích thích mắt yếu hơn, trẻ có thể đeo miếng che ở mắt có thị lực tốt hơn từ hai đến sáu giờ hoặc hơn mỗi ngày. Trong một số trường hợp hiếm hoi, đeo miếng che mắt quá lâu có thể khiến mắt bị giảm thị lực phát triển. Tuy nhiên, nó thường có thể đảo ngược tình trạng nhược thị hiện hữu.
- Bộ lọc Bangerter: Bộ lọc đặc biệt này được đặt trên mắt kính của mắt khỏe hơn. Bộ lọc làm mờ mắt tốt hơn giống như miếng che mắt, có tác dụng kích thích mắt yếu hơn phát triển thị lực.
- Thuốc nhỏ mắt: Thuốc nhỏ mắt có tên Atropine (Isopto Atropine) có thể tạm thời làm mờ thị lực ở mắt khỏe hơn. Thuốc thường được kê đơn để sử dụng vào cuối tuần hoặc hàng ngày, việc sử dụng thuốc nhỏ sẽ khuyến khích trẻ sử dụng mắt yếu hơn và cung cấp một giải pháp thay thế cho miếng dán. Các tác dụng phụ bao gồm nhạy cảm với ánh sáng và kích ứng mắt.
- Phẫu thuật: Trẻ có thể cần phẫu thuật nếu trẻ bị sụp mí mắt hoặc đục thủy tinh thể gây giảm thị lực.
- Các phương pháp điều trị dựa trên hoạt động hằng ngày: Các hoạt động chẳng hạn như vẽ, xếp hình hoặc chơi trò chơi máy tính có thể được dùng để cải thiện tình trạng nhược thị của trẻ. Hiệu quả của việc thêm các hoạt động này vào các liệu pháp khác vẫn chưa được chứng minh. Nghiên cứu về các phương pháp điều trị mới đang được tiến hành.
Đối với hầu hết trẻ em bị nhược thị, điều trị thích hợp sẽ cải thiện thị lực trong vòng vài tuần đến vài tháng. Điều trị có thể kéo dài từ sáu tháng đến hai năm. Điều quan trọng là trẻ phải được theo dõi về sự tái phát của bệnh nhược thị – điều này có thể xảy ra ở 25% trẻ em mắc chứng bệnh này. Nếu nhược thị tái phát, việc điều trị sẽ cần bắt đầu lại.
Kết luận
Nhược thị là một tình trạng hay gặp ở trẻ trong giai đoạn đầu đời hoặc đôi khi gặp ở người lớn tuổi. Hầu hết tình trạng nhược thị có thể điều trị hoàn toàn nếu trẻ được chẩn đoán kịp thời trước 7-8 tuổi, sau khoãng thời gian đó khả năng điều trị ổn giảm đi 50%. Cha mẹ cần chú ý phát hiện các dấu hiệu và triệu chứng sớm của trẻ để tránh giảm hoặc tệ hơn là mất thị lực của con em sau này.
Bác sĩ nhãn khoa chữa nhược thị
- Bác sĩ Trịnh Bạch Tuyết – 30 năm kinh nghiệm – Quận Bình Tân
- BSCKII Huỳnh Thị Thu Ba – 30 năm kinh nghiệm – Quận 8
- BSCKII Lê Hồng Hà – 15 năm kinh nghiệm – Quận Phú Nhuận
Bài viết được tham khảo từ bác sĩ và các nguồn tư liệu đáng tin cậy trong và ngoài nước. Tuy nhiên, Docosan Team khuyến khích bệnh nhân hãy tìm và đặt lịch hẹn với bác sĩ có chuyên môn để điều trị.
