Viêm đường tiết niệu: nguyên nhân, triệu chứng, điều trị

Viêm đường tiết niệu là tình trạng nhiễm trùng ở bất kỳ bộ phận nào của hệ tiết niệu – thận, niệu quản, bàng quang và niệu đạo. Hầu hết các bệnh nhiễm trùngđường tiết niệu liên quan đến đường tiết niệu dưới – bàng quang và niệu đạo.

Phụ nữ có nguy cơ mắc viêm đường tiết niệu cao hơn nam giới. Nhiễm trùng giới hạn trong bàng quang của bạn có thể gây đau đớn và khó chịu. Tuy nhiên, hậu quả nghiêm trọng có thể xảy ra nếu nhiễm trùng tiểu lây lan đến thận của bạn.

Các bác sĩ thường điều trị viêm đường tiết niệu bằng thuốc kháng sinh. Nhưng bạn có thể thực hiện các bước để giảm nguy cơ bị nhiễm trùng tiểu ngay từ đầu.

Triệu chứng viêm đường tiết niệu

Nhiễm trùng đường tiết niệu không phải lúc nào cũng gây ra các dấu hiệu và triệu chứng, nhưng khi chúng xảy ra, chúng có thể bao gồm:

• Cảm giác muốn đi tiểu mạnh và dai dẳng
• Cảm giác nóng rát khi đi tiểu
• Đi tiểu thường xuyên, một lượng nhỏ
• Nước tiểu có màu đục
• Nước tiểu có màu đỏ, hồng tươi hoặc màu cola – dấu hiệu của tiểu ra máu
• Nước tiểu có mùi mạnh
• Đau vùng chậu, ở phụ nữ – đặc biệt là ở trung tâm của xương chậu và xung quanh khu vực xương mu
• Đau bụng dưới

Các triệu chứng viêm đường tiết niệu đặc trưng cho cơ quan bị nhiễm trùng như sau:

Cơ quan bị nhiễm trùng	Triệu chứng
Viêm bể thận cấp tính	Đau lưng hoặc đau một bên (sườn) Sốt cao Rùng mình và ớn lạnh Buồn nôn Nôn mửa
Viêm bàng quang	Áp lực vùng chậu Khó chịu vùng bụng dưới Đi tiểu thường xuyên, đau đớn Có máu trong nước tiểu
Viêm niệu đạo	Nóng rát khi đi tiểu

Nguyên nhân viêm đường tiết niệu

Nhiễm trùng đường tiết niệu thường xảy ra khi vi khuẩn xâm nhập vào đường tiết niệu qua niệu đạo và bắt đầu nhân lên trong bàng quang. Mặc dù hệ thống tiết niệu được thiết kế để ngăn chặn những kẻ xâm lược siêu nhỏ như vậy, nhưng những biện pháp phòng thủ này đôi khi không thành công. Khi điều đó xảy ra, vi khuẩn có thể giữ lại và phát triển thành nhiễm trùng toàn bộ trong đường tiết niệu.

• Viêm bàng quang: Loại viêm đường tiết niệu này thường do Escherichia coli (E. coli), một loại vi khuẩn thường được tìm thấy trong đường tiêu hóa (GI) gây ra. Tuy nhiên, đôi khi các vi khuẩn khác phải chịu trách nhiệm.
  Quan hệ tình dục có thể dẫn đến viêm bàng quang, nhưng bạn không cần phải hoạt động tình dục để phát triển bệnh. Tất cả phụ nữ đều có nguy cơ bị viêm bàng quang vì cấu tạo giải phẫu của họ – cụ thể là khoảng cách ngắn từ niệu đạo đến hậu môn và lỗ niệu đạo đến bàng quang.
• Viêm niệu đạo: Loại viêm đường tiết niệu này có thể xảy ra khi vi khuẩn GI lây lan từ hậu môn đến niệu đạo. Ngoài ra, vì niệu đạo của phụ nữ gần với âm đạo, các bệnh lây nhiễm qua đường tình dục, chẳng hạn như herpes, lậu, chlamydia và mycoplasma, có thể gây ra viêm niệu đạo.

Yếu tố nguy cơ gây viêm đường tiết niệu

Nhiễm trùng đường tiết niệu thường gặp ở phụ nữ, và nhiều phụ nữ bị hơn một lần trong đời. Các yếu tố nguy cơ cụ thể đối với phụ nữ đối với nhiễm trùng tiểu bao gồm:

• Giải phẫu nữ. Phụ nữ có niệu đạo ngắn hơn đàn ông, điều này rút ngắn khoảng cách mà vi khuẩn phải di chuyển để đến bàng quang.
• Hoạt động tình dục. Phụ nữ hoạt động tình dục có xu hướng bị nhiễm trùng tiểu nhiều hơn phụ nữ không hoạt động tình dục. Có bạn tình mới cũng làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
• Một số loại kiểm soát sinh sản. Phụ nữ sử dụng màng chắn để tránh thai có thể có nguy cơ cao hơn, cũng như phụ nữ sử dụng chất diệt tinh trùng.
• Thời kỳ mãn kinh. Sau khi mãn kinh, sự suy giảm estrogen lưu thông gây ra những thay đổi trong đường tiết niệu khiến bạn dễ bị nhiễm trùng.

Các yếu tố nguy cơ khác dẫn đến nhiễm trùng đường tiết niệu:

• Bất thường đường tiết niệu. Trẻ sinh ra với các bất thường về đường tiết niệu không cho phép nước tiểu thoát ra ngoài cơ thể bình thường hoặc khiến nước tiểu trào ngược lên niệu đạo sẽ làm tăng nguy cơ mắc viêm đường tiết niệu
• Sự tắc nghẽn trong đường tiết niệu. Sỏi thận hoặc tuyến tiền liệt mở rộng có thể giữ nước tiểu trong bàng quang và làm tăng nguy cơ nhiễm trùng tiểu.
• Hệ thống miễn dịch bị ức chế. Bệnh tiểu đường và các bệnh khác làm suy giảm hệ thống miễn dịch – cơ quan bảo vệ cơ thể chống lại vi trùng – có thể làm tăng nguy cơ nhiễm trùng tiểu.
• Sử dụng ống thông. Những người không thể tự đi tiểu và sử dụng ống (ống thông) để đi tiểu có nguy cơ mắc viêm đường tiết niệu cao hơn. Điều này có thể bao gồm những người phải nhập viện, những người có vấn đề về thần kinh khó kiểm soát khả năng đi tiểu và những người bị liệt.
• Một thủ thuật tiết niệu gần đây. Phẫu thuật tiết niệu hoặc kiểm tra đường tiết niệu có liên quan đến dụng cụ y tế đều có thể làm tăng nguy cơ phát triển nhiễm trùng đường tiết niệu.

Biến chứng viêm đường tiết niệu

Khi được điều trị kịp thời và đúng cách, bệnh viêm đường tiết niệu dưới hiếm khi dẫn đến biến chứng. Nhưng nếu không được điều trị, nhiễm trùng đường tiết niệu có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng.

Các biến chứng của nhiễm trùng tiểu có thể bao gồm:

• Nhiễm trùng tái phát, đặc biệt là ở những phụ nữ bị nhiễm trùng tiểu từ hai lần trở lên trong khoảng thời gian từ sáu tháng trở lên trong vòng một năm.
• Tổn thương thận vĩnh viễn do nhiễm trùng thận cấp tính hoặc mãn tính (viêm bể thận) do nhiễm trùng tiểu không được điều trị.
• Tăng nguy cơ sinh con nhẹ cân hoặc sinh non ở phụ nữ mang thai.
• Chít hẹp niệu đạo (ngặt nghèo) ở nam giới do viêm niệu đạo tái phát, trước đây đã từng thấy với viêm niệu đạo do lậu cầu.
• Nhiễm trùng huyết, một biến chứng có thể đe dọa tính mạng của nhiễm trùng, đặc biệt là nếu nhiễm trùng đi lên đường tiết niệu đến thận của bạn.

Phòng ngừa viêm đường tiết niệu

• Uống nhiều chất lỏng, đặc biệt là nước. Uống nước giúp làm loãng nước tiểu và đảm bảo rằng bạn sẽ đi tiểu thường xuyên hơn – cho phép loại bỏ vi khuẩn khỏi đường tiết niệu trước khi nhiễm trùng có thể bắt đầu.
• Uống nước ép nam việt quất. Mặc dù các nghiên cứu không kết luận rằng nước ép nam việt quất ngăn ngừa nhiễm trùng đường tiết niệu, nhưng nó có khả năng không gây hại.
• Lau từ trước ra sau. Làm như vậy sau khi đi tiểu và sau khi đi tiêu giúp ngăn vi khuẩn ở vùng hậu môn lây lan sang âm đạo và niệu đạo
• Đi tiểu ngay sau khi giao hợp. Ngoài ra, hãy uống một cốc nước đầy để giúp loại bỏ vi khuẩn.
• Tránh các sản phẩm phụ nữ có khả năng gây kích ứng. Sử dụng thuốc xịt khử mùi hoặc các sản phẩm phụ nữ khác, chẳng hạn như dung dịch thụt rửa và bột, ở vùng sinh dục có thể gây kích ứng niệu đạo.
• Thay đổi phương pháp ngừa thai của bạn. Màng ngăn, hoặc bao cao su không được bôi trơn hoặc được xử lý bằng chất diệt tinh trùng, đều có thể góp phần vào sự phát triển của vi khuẩn.

Chẩn đoán bệnh viêm đường tiết niệu

Để chẩn đoán bệnh nhân có bị viêm đường tiết niệu hay không, viêm cơ quan nào, các xét nghiệm sau sẽ được tiến hành theo chỉ định của bác sĩ:

• Phân tích nước tiểu: Bác sĩ có thể yêu cầu lấy mẫu nước tiểu để phân tích trong phòng thí nghiệm để tìm tế bào bạch cầu, hồng cầu hoặc vi khuẩn. Để tránh ô nhiễm tiềm ẩn của mẫu, trước tiên bạn có thể được hướng dẫn lau bộ phận sinh dục của mình bằng miếng gạc sát trùng và lấy nước tiểu giữa dòng.
• Nuôi vi khuẩn trong phòng thí nghiệm: Phân tích nước tiểu trong phòng thí nghiệm đôi khi được theo sau bởi cấy nước tiểu. Xét nghiệm này cho bác sĩ biết vi khuẩn nào đang gây nhiễm trùng cho bạn và loại thuốc nào sẽ hiệu quả nhất.
• Chẩn đoán hình ảnh: Nếu bạn thường xuyên bị nhiễm trùng mà bác sĩ cho rằng có thể do bất thường trong đường tiết niệu của bạn, bạn có thể được siêu âm, chụp cắt lớp vi tính (CT) hoặc chụp cộng hưởng từ (MRI). Bác sĩ cũng có thể sử dụng thuốc cản quang để làm nổi bật các cấu trúc trong đường tiết niệu của bạn.
• Nội soi bàng quang: Nếu bạn bị nhiễm trùng tiểu tái phát, bác sĩ có thể tiến hành nội soi bàng quang, sử dụng một ống dài, mỏng có thấu kính (ống soi bàng quang) để xem bên trong niệu đạo và bàng quang của bạn. Ống soi bàng quang được đưa vào niệu đạo và đi qua bàng quang.

Điều trị viêm đường tiết niệu:

Thuốc kháng sinh thường thường là phương pháp điều trị được ưu tiên đối với bệnh nhiễm trùng đường tiết niệu. Loại thuốc nào được kê đơn và trong bao lâu tùy thuộc vào tình trạng viêm nhiễm nhẹ hay đã tái phát nhiều lần và loại vi khuẩn tìm thấy trong nước tiểu. Trường hợp nghiêm trọng, bệnh nhân cần nhập viện điều trị sẽ được tiêm thuốc.

Thông thường, các triệu chứng nhiễm trùng tiểu sẽ hết trong vài ngày sau khi bắt đầu điều trị. Nhưng bạn có thể cần tiếp tục dùng kháng sinh trong một tuần hoặc hơn. Uống hết đợt kháng sinh theo quy định.

Đối với nhiễm trùng tiểu không biến chứng xảy ra khi bạn khỏe mạnh, bác sĩ có thể đề nghị một đợt điều trị ngắn hơn, chẳng hạn như dùng kháng sinh trong một đến ba ngày. Nhưng liệu trình điều trị ngắn này có đủ để điều trị nhiễm trùng của bạn hay không phụ thuộc vào các triệu chứng cụ thể và tiền sử bệnh của bạn.

Bác sĩ cũng có thể kê đơn thuốc giảm đau (thuốc giảm đau) làm tê bàng quang và niệu đạo để giảm đau rát khi đi tiểu, nhưng cơn đau thường thuyên giảm ngay sau khi bắt đầu dùng kháng sinh.

Đối với bệnh viêm đường tiết niệu tái phát nhiều lần, bác si thường tư vẫn điều trị như sau:

• Thuốc kháng sinh liều thấp, ban đầu trong sáu tháng nhưng đôi khi lâu hơn
• Liên hệ tái khám và thông báo cho bác sĩ nếu có tiến triển mới về bệnh tình
• Một liều kháng sinh duy nhất sau khi quan hệ tình dục nếu nhiễm trùng của bạn liên quan đến hoạt động tình dục
• Viên đặt âm đạo nếu bệnh nhân đã mãn kinh

Bác sĩ tiết niệu có thể khám và điều trị viêm đường tiết niệu

• BSCK1 Nguyễn Thị Thái Hà, hơn 15 năm kinh nghiệm, quận Bình Tân, Thành phố Hồ Chí Minh
• BSCK1 Lê Ngọc Trân, hơn 10 năm kinh nghiệm, quận Bình Tân, Thành phố Hồ Chí Minh
• Thạc sĩ, Bác sĩ Trang Võ Anh Vinh, hơn 10 năm kinh nghiệm, quận 8, Thành phố Hồ Chí Minh.

Kết luận

Viêm đường tiết niệu với các triệu chứng đặc trưng cho cơ quan bị viêm khiến người bệnh vô cùng khó chịu và cần khám, điều trị kịp thời tránh các biến chứng như hư thận, nhiễm trùng huyết, sinh non, … Để các triệu chứng như tiểu buốt, tiểu rát, tiểu ra máu nhanh chóng chấm dứt, người bệnh nên đặt lịch khám bệnh trên Docosan để được khám nhanh, khỏi bệnh sớm.

---

Bài viết được tham khảo bác sĩ Trần Bảo Ngọc và các nguồn tư liệu đáng tin cậy trong và ngoài nước. Tuy nhiên, Docosan Team khuyến khích bệnh nhân hãy tìm và đặt lịch hẹn với bác sĩ có chuyên môn tại Docosan để điều trị.